Οι σημαντικότεροι οικογενειακοί θεσμοί, είναι αυτοί που σχετίζονται με το γάμο, τη γέννηση, την αποδοχή και την ενσωμάτωση των βρεφών στην οικογένεια καθώς και η ανατροφή των παιδιών.
Η πόλη – κράτος δημιουργήθηκε μεταξύ 8ου και 7ου αι. πυρήνας της είναι ο οίκος, η πατριαρχική οικογένεια, τα μέλη της οποίας ζουν κάτω από την ίδια στέγη. Αρχηγός της οικογένειας ήταν μόνον ο άνδρας. Η επιβίωση της πόλης εξαρτάται από τη συνέχιση του οίκου, μέσω του πολίτη και των απογόνων του κάτι που προϋποθέτει γάμο και απόκτηση παιδιών.
Ο γάμος θεωρείται ιερός και είναι πρώτιστο μέλημα των νομοθετών. Οι νόμοι για τη γνησιότητα των παιδιών και της κληρονομιάς είναι αυστηροί.
Οι παλαιότερες πηγές για το γάμο και την πόλη συναντώνται στα ομηρικά έπη. Ο γάμος είναι διακανονισμός ανάμεσα στο μνηστήρα και τον πατέρα της νύφης. Η γαμήλια τελετή είναι η μεταφορά της νύφης στο καινούριο σπίτι. Υπάρχει επίσης ο αγώνας με έπαθλο τη νύφη, ή η αρπαγή της νύφης, έθιμα παλαιότερα των ομηρικών. Τα έθιμα αυτά τα βρίσκουμε και σε άλλους (281) ινδοευρωπαϊκούς λαούς, προγόνους των Ελλήνων. Στο Έργα και Ημέραι του Ησίοδου, υπάρχει η αρχαιότερη μαρτυρία για την ιδανική ηλικία γάμου.
Οι κυριότερες πηγές για το γάμο, τον τοκετό και την ανατροφή των παιδιών χρονολογούνται από την αρχαϊκή εποχή και μετά, σε λογοτεχνικά και επιστημονικά έργα, επιγραφές, παραστάσεις αγγείων και άλλα. Σημαντικό ρόλο έπαιξε η νομοθεσία του Σόλωνα για την Αθήνα.
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο άνδρας έπρεπε να είναι γύρω στα τριάντα και η γυναίκα να έχει περάσει 4 χρόνια στην ήβη. Αυτός ο υπολογισμός εγκαταλείπεται αργότερα. Υπολογίζουμε όμως πως η ιδανική ηλικία γάμου για μια γυναίκα είναι ανάμεσα στα 14 και 16 της χρόνια.
Ένας πανάρχαιος τρόπος, είναι να δίνεται η νύφη ως έπαθλο στο νικητή ενός αγώνα ή άθλου. Ο πατέρας της νύφης προκήρυσσε έναν αγώνα με έπαθλο την κόρη του. Ο τρόπος αυτός στόχευε στην εξωγαμία, το γάμο ανάμεσα σε ανθρώπους που δεν άνηκαν στην ίδια κοινωνική ομάδα. Τέτοιους αγώνες συναντάμε σε επικές και μυθολογικές διηγήσεις Ελλήνων και Ινδών, οι οποίοι επιβιώνουν στην Ελλάδα μέχρι την αρχαϊκή εποχή, στην Ινδία μέχρι τους κλασικούς χρόνους. Αν και ασυνήθιστο, υπήρχαν περιπτώσεις όπου η νύφη επέλεγε το γαμπρό. Κάτι τέτοιο μαρτυρά ο Ηρόδοτος πως συνέβη με τις κόρες του πάμπλουτου Καλλία. Ο Καλλίας έδωσε πολύ μεγάλη προίκα στην κάθε μια και τις άφησε να διαλέξουν μόνες τους. Το δικαίωμα αυτό εμφανίζεται στους αριστοκρατικούς κύκλους και άλλων λαών όπως στους Ινδούς και τους Κέλτες.
Οι κυριότερες πηγές για το γάμο, τον τοκετό και την ανατροφή των παιδιών χρονολογούνται από την αρχαϊκή εποχή και μετά, σε λογοτεχνικά και επιστημονικά έργα, επιγραφές, παραστάσεις αγγείων και άλλα. Σημαντικό ρόλο έπαιξε η νομοθεσία του Σόλωνα για την Αθήνα.
Ένας πανάρχαιος τρόπος, είναι να δίνεται η νύφη ως έπαθλο στο νικητή ενός αγώνα ή άθλου. Ο πατέρας της νύφης προκήρυσσε έναν αγώνα με έπαθλο την κόρη του. Ο τρόπος αυτός στόχευε στην εξωγαμία, το γάμο ανάμεσα σε ανθρώπους που δεν άνηκαν στην ίδια κοινωνική ομάδα. Τέτοιους αγώνες συναντάμε σε επικές και μυθολογικές διηγήσεις Ελλήνων και Ινδών, οι οποίοι επιβιώνουν στην Ελλάδα μέχρι την αρχαϊκή εποχή, στην Ινδία μέχρι τους κλασικούς χρόνους. Αν και ασυνήθιστο, υπήρχαν περιπτώσεις όπου η νύφη επέλεγε το γαμπρό. Κάτι τέτοιο μαρτυρά ο Ηρόδοτος πως συνέβη με τις κόρες του πάμπλουτου Καλλία. Ο Καλλίας έδωσε πολύ μεγάλη προίκα στην κάθε μια και τις άφησε να διαλέξουν μόνες τους. Το δικαίωμα αυτό εμφανίζεται στους αριστοκρατικούς κύκλους και άλλων λαών όπως στους Ινδούς και τους Κέλτες.
Πηγή: Α. Πετροπούλου, "Οικογενειακοί θεσμοί", Δημόσιος και Ιδιωτικός βίος στην Ελλάδα Ι: από την αρχαιότητα έως τα μεταβυζαντινά χρόνια, ΕΑΠ, Πάτρα, 2000.