Παραδοσιακά ελληνικά κάλαντα Χριστουγέννων

Καλήν εσπέραν, άρχοντες κι αν είναι ορισμός σας,

Χριστού την θεία γέννησιν να πω στ᾿ αρχοντικό σας.

Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει,

οι ουρανοί αγάλλονται, χαίρει η φύσις όλη.

Εν τω σπηλαίω τίκτεται, εν φάτνη των αλόγων,

ο βασιλεύς των ουρανών και ποιητής των όλων.

Οι ποιητικοί διαγωνισμοί του 19ου αι.

Από το 1851 ως το 1867 στην πνευματική ζωή της Αθήνας κυριαρχούσαν οι ποιητικοί διαγωνισμοί, οι οποίοι εξελίχθηκαν σε σημαντικό θεσμό, κάτι που αποδεικνύει την εξέχουσαν θέση που κατείχε η ποίηση στην κοινωνία. Ο πρώτος Ράλλειος Διαγωνισμός προκυρήχθηκε το 1851, με στόχο την καλλιέργεια της ποίησης σε καθαρεύουσα γλώσσα, και απέρριπτε όσα ποιήματα υποβάλλονταν σε δημοτική. Το 1861 διακόπηκε ο Ράλλειος Διαγωνισμός και το 1862 προκυρήχθηκε ο Βουτσιναίος. 

Το άγαλμα της Νίκης της Δήλου

 Κατά τις πρώτες γαλλικές ανασκαφές στη Δήλο, το 1877, ήρθε στο φως ένα αρχαϊκό άγαλμα γυναικείας φτερωτής μορφής, που χρονολογείται, όπως δείχνει η τεχνοτροπία του, γύρω στα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ.. Τα εικονογραφικά χαρακτηριστικά του αγάλματος είναι αξιοπρόσεκτα: τα σκέλη είναι και τα δύο έντονα λυγισμένα, ενώ τα χέρια απλώνονται μακριά από τον κορμό, και στην πλάτη διακρίνεται η αρχή δύο στενόμακρων φτερών που άνοιγαν πίσω από τους ώμους και εξείχαν αρκετά από το σώμα. 

Ο Δεκέμβριος στην λαϊκή παραδοση

 Ο Δεκέμβριος, ο δωδέκατος και τελευταίος μήνας του ηλιακού μας έτους, αλλά ο δέκατος μήνας, όπως το λέει και το όνομά του (Δεκέμβριος από το λατινικό Decem = Δέκα), από την πρωτοχρονιά της πρώτης Μαρτίου, όταν το έτος των Ρωμαίων ήταν δεκάμηνο.

Σκοπός και υλικό της Λαογραφίας

Σκοπός της λαογραφίας είναι ο εντοπισμός, η καταγραφή και η ερμηνεία των εκδηλώσεων του παραδοσιακού πολιτισμού. Η μέθοδος των λαογράφων είναι η επιτόπια έρευνα ή έρευνα πεδίου. Η επιτόπια έρευνα μπορεί να οργανωθεί θεματολογικά ή τοπικά και διεξάγεται σε μια κοινότητα τοπικά ορισμένη. 

 

Σύμβολα και τελετουργίες της οικογένειας

 

Η εστία: σύμβολο ενότητας της οικογένειας.

Το εικονοστάσι: εκεί τοποθετούνται οι εικόνες των αγίων προστατών της οικογένειας, το καντήλι, τα νυφικά στέφανα του ζευγαριού, άνθη από τον επιτ5άφιο και αγιασμός. Το εικονοστάσι βρίσκεται στο υπνοδωμάτιο ή τον προθάλαμο του σπιτιού.

Το φίδι και η νεράιδα του σπιτιού: πρόκειται για την πίστη σε ένα «φίδι του σπιτιού» που προστατεύει την οικογένεια και δεν πρέπει να το πειράξει κανείς, τον «οικουρόν όφιν» της Αρχαιότητας. Όταν φίδι ήταν θηλυκό αναφερόταν ως νεράιδα.

Το αίμα και ο σπόρος: συμβολίζουν τη συγγένεια ή τους συγγενείς από την ανδρική πλευρά μέσα και έξω από το σπίτι (γενιά). Με το αίμα και το σπόρο πίστευαν ότι μεταφέρονται φυσικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά από τους παππούδες στην ομάδα.

Το γάλα: συμβολίζει τη συγγένεια από τις γυναίκες. Πιστεύεται ότι και μέσω αυτού μεταβιβάζονται φυσικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά.

Η γιορτή του προστάτη αγίου: στα σπίτια γίνονται πολλές γιορτές. Στην Ήπειρο ονομάζονται γιορτάσια ή φιλίες. Την ημέρα της γιορτής του αγίου γίνεται λειτουργία και ο ιερέας κάνει ευχέλαιο στο σπίτι και σηκώνει ύψωμα. Η οικογένεια κάνει τραπέζι στους συγγενείς. Κάποιες φορές παρατηρείται το κτίσιμο ιδιόκτητων εκκλησιών από την οικογένεια.

Βιβλιογραφικές Αναφορές: Αλεξάκης, Ε., (2002). Οικογένεια. Στο: Γ. Αικατερινίδης, Ε. Αλεξάκης, Μ. Ε. Γιατράκου, Γ. Θανόπουλος, Ε. Σπαθάρη- Μπεγλίτη, Δ. Τζάκης, Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος στην Ελλάδα ΙΙ: Οι Νεότεροι Χρόνοι. Τόμος Α΄ σσ. 49- 71. Πάτρα: ΕΑΠ.

Προφιλοσοφικός στοχασμός

   Ομηρικά έπη: η αντίληψη του κόσμου είναι απλοϊκή: ο ουρανός είναι ένα στέρεο ημισφαίριο που σκεπάζει

τη στρογγυλή και επίπεδη Γη, η οποία εκτείνεται σε μεγάλο βάθος και φτάνει στον Τάρταρο, ενώ γύρω της κυλάει ο αχανής Ωκεανός.
Κοσμογονία Ησιόδου: δημιούργησε την κοσμογονία του τακτοποιώντας αρχαίο μυθολογικό υλικό, διαγράφοντας την πορεία ως την κυριαρχία του Δία και τη διακυβέρνησή του που βασίζεται στην τάξη και τη δικαιοσύνη (δίκην)
Θεογονική κοσμογονία Αλκμάνα , Σπαρτιάτης λυρικός ποιητής (600 π.Χ.)
Κοσμογονία Φερεκύδη από τη Σύρο. Διάφορες εκδοχές κοσμογονίας αναφέρουν οι Ορφικοί που πίστευαν στη μετεμψύχωση. 

Νοέμβριος ο κρασομηνάς

Ο λαός τον αποκαλεί Βροχάρη (γιατί έχει πολλές βροχές), Χαμένο (γιατί έχει τις μικρότερες σε διάρκεια ημέρες), Ανακατεμένο (από τον άστατο καιρό), Σκιγιάτης ή Νυκτιάτης ( έχει πολύ σκιά, και μεγαλη νύχτα), Παχνιστής (εξαιτίας της παχνης), Κρασομηνάς (επειδή τότε άνοιγαν τα καινούρια κρασιά), Μεθυστής (επειδή όσοι δοκιμάζουν τα νέα κρασιά μεθάνε), Φιλιππιάτης (14-11 εορτή του Αγ. Φιλίππου). Λέγεται και Σποριάς (μιας κι είναι ο καταλληλότερος μήνας για τη σπορά στα στάρια και τα όσπρια) σε άλλα μέρη τον αποκαλούν και Μεσοσπορίτης (γιατί τότε οι περισσότεροι γεωργοί βρίσκονται στο μέσο της σποράς), Ξυλευτής (αυτόν τον μήνα οι αγρότες κόβουν ξύλα και τα αποθηκεύουν για να ζεσταίνονται και να κάνουν τις δουλειές τους, τις μέρες του χειμώνα). 

Παγανιστικές επιβιώσεις

 

Παρά την εκτόπιση  των αρχαίων θεών και ηρώων από το χριστιανισμό, η αρχαία θρησκεία άργησε να εκλείψει τελείως. Πληροφορίες που έχουμε, μαρτυρούν πως μέχρι τον 8^ο αι. υπήρχαν πολλοί ειδωλολάτρες ενώ στην Πελοπόννησο οι εθνικοί – που προσηλύτισε ο Βασίλειος Α’, ήταν γνωστοί με το όνομα Έλληνες.

Βυζαντινή τέχνη

 Η τέχνη της ύστερης ρωμαϊκής, προσαρμοσμένη στο χριστιανισμό και τη λατρεία του. Μέσα από την τέχνη εκφραζόταν το θείο δράμα και το χριστιανικό δόγμα. Οι δεσμοί βυζαντινή Τέχνης και χριστιανικής θρησκείας παρέμειναν άρρηκτοι. Τα σωζόμενα έργα τέχνης, χρησιμοποιούνταν από το χριστιανισμό, ενώ σημαντικά «κοσμικά» έργα, έχουν χαθεί μετά τις καταστροφές των Οθωμανών. Τα πολλά θρησκευτικά καλλιτεχνήματα, αποδίδονται στη θρησκευτικότητα του μεσαιωνικού ανθρώπου και το ρόλο της Εκκλησίας στην τότε κοινωνία. 

Παραδοσιακή υφαντική

Αδράχτι

 

 Η παραγωγή υφαντικών υλών, η κλωστοϋφαντουργία και η ραπτική ανήκουν στην οικοτεχνία και σταδιακά πέρασαν στην εργαστηριακή βιοτεχνική παραγωγή. Η υφαντική ήταν γυναικεία ασχολία ενώ η ραπτική ανδρική.
Μέχρι και τις αρχές του 20ου αι. η παραγωγή νήματος και η κατασκευή υφάσματος στον αργαλειό απασχολούσε σχεδόν κάθε σπίτι. Τα βιομηχανικά υφάσματα αντικατέστησαν αργότερα τα χειροποίητα. 

Ο Ναός του Διός στην Ολυμπία

Ένα μνημείο που φέρνει μπροστά στα μάτια μας την τέχνη της πρώιμης κλασικής εποχής στη λαμπρότερη μορφή της είναι ο ναός του Δία στην Ολυμπία. Πληροφορίες για την κατασκευή του ναού μάς δίνει ο περιηγητής Παυσανίας (Ελλάδος περιήγησις 5.10.2):

Οκτώβριος ο Σποριάς

Ο δέκατος μήνας του χρόνου είναι ο Οκτώβριος. Ουσιαστικά είναι και ο πρώτος μήνας του φθινόπωρου, καθώς οι μέρες του Σεπτέμβρη μάλλον καλοκαίρι θυμίζουν. Αυτόν τον μήνα ο καιρός ψυχραίνει και οι βροχές κάνουν την εμφάνισή τους. Αυτές είναι εξάλλου που βοηθούν στη σπορά των χωραφιών, τα οποία έχουν «ξεκουραστεί» κατά τους θερινούς μήνες. Γι΄ αυτό και μέσα στην ελληνική λαογραφία ο μήνας αυτός ονομάζεται Σποριάς. 

Η πλαστική των αρχαϊκών χρόνων

 

Η ανάπτυξη της μνημειακής πλαστικής στην Ελλάδα κατά την αρχαϊκή περίοδο (δηλαδή από το τέλος του 7ου ως τις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ.) στηρίχτηκε κυρίως σε δύο κατηγορίες αγαλμάτων, τους κούρους και τις κόρες. Στην αρχαία ελληνική οι λέξεις αυτές, όταν δεν χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν τη συγγενική σχέση ανάμεσα σε γονείς και παιδιά, έχουν τη σημασία "νέος άνδρας" και "νέο ανύπαντρο κορίτσι". Έτσι στην αρχαιολογική ορολογία επικράτησε διεθνώς να ονομάζονται κούροι τα όρθια αγάλματα νέων, που εικονίζονται κατά κανόνα γυμνοί για να προβληθεί το σφριγηλό τους σώμα (υπάρχουν όμως και κάποιες εξαιρέσεις), και κόρες τα όρθια αγάλματα νεαρών γυναικών ή κοριτσιών, που εικονίζονται πάντοτε ντυμένες με πολυτελή ρούχα που φέρουν πλούσιο χρωματιστό διάκοσμο. Σε όλες τις περιπτώσεις τα κυρίαρχα στοιχεία είναι η νεότητα, η ομορφιά και ο πλούτος.

Η συνεισφορά των μικρασιατών λογοτεχνών στον εμπλουτισμό της ελληνικής λογοτεχνίας

 

Η ελληνική λογοτεχνία επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 και από τις συνέπειές της στους πληθυσμούς που αναγκάστηκαν να αφήσουν τον τόπο και τις περιουσίες τους. Λογοτέχνες και ποιητές, που κατάγονται από τη Μικρά Ασία, έγιναν μάρτυρες αυτής της τόσο ολέθριας για τον ελληνισμό περιόδου, και έτσι καταγράφουν, σχολιάζουν, περιγράφουν με τον πιο πειστικό τρόπο τις εντυπώσεις τους από όσα άκουσαν και όσα έζησαν οι ίδιοι. 

Σεπτέμβριος ο Τρυγητής

 

Με τον ερχομό του Σεπτέμβρη, του «Τρυγητή», όπως αναφέρεται αυτός ο μήνας στη λαϊκή μας παράδοση, ξεκινά η διαδικασία του τρύγου των οινοστάφυλων. Θέρος –τρύγος– πόλεμος έλεγαν οι παλιοί αμπελουργοί, θέλοντας να δηλώσουν εμφατικά τη μεγάλη κινητοποίηση και το μόχθο ολόκληρης της οικογένειας, προκειμένου να φέρει εις πέρας μια από τις πιο απαιτητικές αγροτικές εργασίες της χρονιάς.

Παραδοσιακή αρχιτεκτονική οι Περιστεριώνες των Κυκλάδων

 Ο περιστεριώνας είναι ιδιόμορφη κατασκευή που συναντάται στις Κυκλάδες, κυρίως στην Τήνο. Περίτεχνα διακοσμημένοι εξωτερικά, είναι κτισμένοι σε μέρη προστατευμένα από τον άνεμο και με ανοιχτό χώρο μπροστά για να ξανοίγονται τα περιστέρια, στις ρεματιές, στις πλαγιές, αλλά πάντα κοντά σε τρεχούμενα νερά και πηγές. 

Δυο είδη της προφορικής παράδοσης

 Παροιμίες

Γενικά στοιχεία για τις παροιμίες: είναι ιδιαίτερα αγαπητό είδος για τον παραδοσιακό άνθρωπο. Ο λιτός και ποιητικός λόγος της παροιμίας χρησιμοποιήθηκε από τον απλό άνθρωπο για να συμβουλέψει νεότερους.  Ο Λουκάτος την ορίζει ως εξής, παροιμία είναι ο μικρότερος έμμετρος ή πεζός λόγος που διατυπώνει παραστατικά και συχνότατα αλληγορικά μια σοφή γνώμη, μια διαπίστωση, μια συμβουλή, και που επαναλαμβάνεται στον καθημερινό λόγο, σαν επιχείρημα ή παράδειγμα. 

Μάντεις και Μαντεία στην Αρχαία Ελλάδα

 

Δελφοί, Κασταλία πηγή

Η ελληνική λέξη θεός συνδέεται στενά με την τέχνη της μαντικής: ένα ερμηνευμένο σημείο είναι θέσφατον, η τέχνη του μάντη ονομάζεται θειάζειν ή ἐνθεάζειν, ο προλέγων τα μέλλοντα, ο οιωνιστής, θεοπρόπος, θεοπροπία είναι η προφητεία, η μαντεία, θεοπροπέω σημαίνει προφητεύω, θεωρός λέγεται αυτός που πάει να ζητήσει χρησμό από μαντείο, ο Κάλχας είναι γιος του Θέστορος, ο μάντης που έβλεπε οπτασίες στην Οδύσσεια ονομάζεται Θεοκλύμενος και οι Θεσπρωτοί φύλασσαν το νεκρομαντείο στην Ήπειρο.

Έλληνες καταραμένοι ποιητές

Ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στη νεοελληνική λογοτεχνία αποτελούν οι λεγόμενοι «καταραμένοι ποιητές». Ο όρος αφορά κυρίως ποιητές των αρχών του 20ού αιώνα και του Μεσοπολέμου που ζούσαν μποέμικα ή στον βίο τους υπήρχαν στοιχεία μιας ουαϊλδικής (η λέξη προέρχεται από τον Όσκαρ Ουάιλντ, Ιρλανδό λογοτέχνη που γεννήθηκε το 1854 και πέθανε το 1900) συμπεριφοράς. 

 

 

Πολιτική ποίηση

Ο όρος «πολιτικός ποιητής» δηλώνει τη μαχητική στράτευση του ποιητή στη μαρξιστική ιδεολογία. Επίσης απαραίτητη προϋπόθεση για τη συζήτηση του έργου του είναι τα ποιήματα να μην είναι απλώς προπαγανδιστικά αλλά να έχουν λογοτεχνική αξία. Μια σειρά πατριωτικών ποιημάτων που εμπνεύστηκαν διάφοροι επώνυμοι ποιητές από τον αγώνα ενάντια στους ξένους κατακτητές, με σκοπό να ενισχύσουν την πίστη στα ιδανικά και τα οράματα της αριστερής παράταξης που συνέχιζε την πάλη για ένα δικαιότερο κόσμο. (π.χ. Μάρκος Μέσκος). 

Ιστορική Αναβίωση Μάχης Πλαταιών

 Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Βοιωτίας, ο Δήμος Θηβαίων, ο Διεθνής Σύλλογος Ιστορικής Αναβίωσης «Hoplologia», ο Δημοτικός Οργανισμός Δήμου Θηβαίων και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Πλαταιών «ΩΕΡΟΗ» προσκαλούν το κοινό στην εβδομάδα βιωματικών δράσεων (26- 31 Ιουλίου 2022) που συνδιοργανώνουν για την επέτειο των 2.500 χρόνων από τη Μάχη των Πλαταιών.

 

Τα βασικά στοιχεία της γερμανικής ρομαντικής λαογραφίας

 

Η γερμανική λαογραφία θεωρείται ο διαπρεπέστερος εκπρόσωπος του γερμανικού ρομαντισμού. Ο ρομαντισμός γεννήθηκε στα μέσα του 17ου αι. και κυριάρχησε σε όλη την Ευρώπη μέχρι το τέλος του 19ου αι. Είναι κίνημα που προβάλλει έντονα το συναίσθημα και έρχεται σε αντίθεση με τον ορθό λόγο του διαφωτισμού. 

Περιοδική έκθεση στο Επιγραφικό Μουσείο Αθηνών

 

Τα μπουλούκια των μαστόρων της πέτρας

Η Πυρσόγιαννη της Ηπείρου είναι γνωστή για την ειδίκευση των κατοίκων της στην οικοδομική.Μετακινήσεις: και εδώ οριοθετούνταν από τις δύο μεγάλες γιορτές της χριστιανοσύνης (αγίου Γεωργίου και αγίου Δημητρίου. Το μπουλούκι συγκροτείται από άτομα που συνδέονται μεταξύ τους με σχέσεις συγγένειας. Είναι κατά βάση οικογενειακή υπόθεση. Μόνον όταν υπάρχει ανάγκη συμμετέχουν και άλλα άτομα, έξω από την οικογένεια, συνήθως παιδιά και μαθητευόμενοι. Ένα τυπικό μπουλούκι αποτελείται από: 1-2 πελεκάνους, από τους οποίους ο ένας συνήθως ήταν ο πρωτομάστορας
1-2 έξω μαστόρους
1-2 ή και περισσότερους κλειδοσάδες ή μέσα μαστόρους
1-2 νταμαρτζήδες
3-4 ή και περισσότερα παιδιά, τα μαστορόπουλα. Ανάλογα, όμως με το μέγεθος του έργου ο αριθμός των μαστόρων ποικίλει, και φτάνει μερικές φορές τα 50 ή και τα 100 άτομα.

Ψηφιακή ξενάγηση στην αρχαία Αμφίπολη

 Η Ιώκλεια, η κόρη του Νίκανδρου, που έζησε το έτος 325 π.Χ. ξεναγεί τους μικρούς αλλά και μεγαλύτερους επισκέπτες στην πόλη της: τη φημισμένη Αμφίπολη. Στη συνέχεια, η αρχαιολόγος Ανδρονίκη παρουσιάζει το ανασκαφικό έργο στην αρχαία Αμφίπολη και τον τύμβο Καστά κάνοντας μια περιγραφή της πολυσήμαντης ιστορίας του ταφικού μνημείου που συγκέντρωσε τα φώτα του παγκόσμιου ενδιαφέροντος. διαβάστε την συνέχεια εδώ

Αθηναϊκή Δημοκρατία- Συμμετοχή των πολιτών- Πολιτειακά Όργανα

 

 Η πολιτική δραστηριότητα των Αθηναίων πολιτών μετά την εποχή του Κλεισθένη ήταν η σημαντικότερη. Οι βάσεις για μία ευρύτερη πολιτική συμμετοχή είχαν τεθεί με τις μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα  οι οποίες περιελάμβαναν τη δημιουργία της Βουλής των 400 και των δικαστηρίων της Ηλιαίας, καθώς και τη συμμετοχή των θητών (η κατώτερη τάξη των πολιτών) στην Εκκλησία του Δήμου και στην Ηλιαία. 

Οι επαφές των Ελλήνων με την Εγγύς Ανατολή: Εμπορικές και πολιτιστικές ανταλλαγές

Ήδη από τον 9ο αιώνα οι Έλληνες είχαν αναπτύξει στενές εμπορικές σχέσεις με την ακτή της Συρίας και της Παλαιστίνης. Μέσα από αυτό τον εμπορικό δρόμο σημαντικές και συχνά πολύτιμες πρώτες ύλες, αλλά και αξιόλογα έργα τέχνης από την Ανατολή, ιδιαίτερα από τη Συρία και τη Μεσοποταμία, άρχισαν να φθάνουν σε ολοένα και μεγαλύτερες ποσότητες στην Ελλάδα.

Οι εξαγωγές αθηναϊκών αγγείων και ο εμπορικός ανταγωνισμός Αθηναίων και Κορινθίων

 

Από τις αρχές του 6ου αιώνα π.Χ. οι Αθηναίοι κεραμείς, χωρίς να εγκαταλείψουν τα μεγάλα αγγεία, που ήταν τα πιο λαμπρά προϊόντα τους, αρχίζουν να δείχνουν ολοένα και μεγαλύτερη προτίμηση σε μικρότερα σχήματα (όπως είναι οι κύλικες, από τις οποίες έπιναν κρασί), που ο ζωγραφικός τους διάκοσμος οργανώνεται συνήθως σε ζώνες με ζώα ή μυθικά όντα (όπως οι σφίγγες), σε σειρές ή αντωπά, και φυτικά κοσμήματα. Η διακόσμηση αυτή κάνει τα αττικά αγγεία να μοιάζουν με τα κορινθιακά. Παρατηρούμε επίσης το φαινόμενο ορισμένα εργαστήρια να ειδικεύονται στην παραγωγή συγκεκριμένων σχημάτων. Υπήρχαν κεραμείς που κατασκεύαζαν μόνο κύλικες με χαμηλό πόδι και μικρό χείλος, που τις ονομάζουμε κύλικες των κωμαστών γιατί διακοσμούνται με μορφές ανδρών που κωμάζουν, δηλαδή γλεντούν και χορεύουν μεθυσμένοι.

Παραδοσιακή αγγειοπλαστική. Η Βεντέμα του Θραψανού

 

Η αγγειοπλαστική ανταποκρίνεται στη λαϊκή καλλιτεχνική έκφραση καθώς προβάλει τις αισθητικές αντιλήψεις των κατασκευαστών, των χρηστών και του κοινωνικού συνόλου στο οποίο απευθύνεται. 

Παραδοσιακές μορφές ενέργειας και μηχανισμοί

 

Στο παρελθόν αξιοποιήθηκαν ήπιες μορφές ενέργειας και ειδικοί μηχανισμοί για την επεξεργασία και μεταποίηση υλικών και καρπών. Μέσω των μηχανημάτων εξασφαλιζόταν η μηχανική ενέργεια. Το φυσικό περιβάλλον και η γεωγραφία ήταν σημαντικοί παράγοντες και οι εγκαταστάσεις τοποθετούνταν όπου υπήρχαν οι κατάλληλες προϋποθέσεις (π.χ. νερό, δυνατός άνεμος).

Αλεξανδρινοί φιλόλογοι και γραμματικοί

 

Πέρα από την έκδοση και την ερμηνεία του ομηρικού κειμένου, οι Αλεξανδρινοί φιλόλογοι είχαν να συστηματοποιήσουν τους συγγραφείς και τα έργα όλης της αρχαϊκής και της κλασικής παράδοσης τα οποία φυλάσσονταν στη Βιβλιοθήκη. Το τιτάνιο έργο της ταξινόμησης της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης ανέλαβε ο Καλλίμαχος ο Κυρηναίος που κατάρτισε τους Πίνακες, έναν κατάλογο συγγραφέων με βιογραφικές πληροφορίες και των έργων τους χωρισμένων σε λογοτεχνικά είδη.

Ερμής Κερδώος

 

Χάλκινο αγαλμάτιο κερδώου Ερμή, από το οποίο λείπει το δεξί πόδι από τον αστράγαλο καθώς και ο δείκτης του αριστερού χεριού.

Η Ελληνική κοινότητα της Αλεξάνδρειας

Η ιστορική διαδρομή του ελληνισμού στην Αλεξάνδρεια ανάγεται σε βάθος δύο και πλέον χιλιετηρίδων και η αρχή της σηματοδοτείται από την τοποθέτηση του θεμέλιου λίθου το 331 π.Χ. από τον Μέγα Αλέξανδρο. Η παρουσία του ελληνικού στοιχείου μέσα στη μακρά διάρκεια είναι άλλοτε πρωταγωνιστική και άλλοτε λιγότερο. Στα νεότερα χρόνια γίνεται η «Αγαπημένη Πόλις» του μεγάλου μας ποιητή Κ.Π.Καβάφη, ο χώρος και ο παρελθοντικός ελληνιστικός χρόνος των περισσότερων από τα ιστορικά ποιήματά του. Στις γειτονιές της ίδιας πολιτείας εκτυλίσσεται η πλοκή της Νυχτερίδας, του τρίτου βιβλίου της τριλογίας «Ακυβέρνητες Πολιτείες» του Στρατή Τσίρκα. «Τι συνοψίζεται σ΄αυτή τη λέξη: Αλεξάνδρεια; … Πέντε φυλές, πέντε γλώσσες, μια ντουζίνα θρησκείες, πέντε στόλοι που αυλακώνουν τα νερά… Και μονάχα η ελληνική δημοτική φαίνεται να τα ξεχωρίζει…», γράφει ο Λώρενς Ντάρρελ.

Γενιά του 1920

 Ύστερα από την «αστική» επανάσταση που έφερε στο προσκήνιο τον Ελευθέριο Βενιζέλο, μέσα σε μια φορτισμένη ατμόσφαιρα από τον πολιτικό διχασμό, προσαρτώνται τα Ιωάννινα, η Θεσσαλονίκη, η Χίος, η Σάμος, η Μυτιλήνη, η Κρήτη. Στην κατάληψη εδαφών στη Μικρά Ασία, που έχει συμφωνηθεί ανάμεσα στους Συμμάχους και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, εναντιώνονται οι επαναστάτες του Κεμάλ που αναλαμβάνουν πολεμική δράση κατά των ελληνικών δυνάμεων της κατοχής. Είναι η Καταστροφή του ’22. Το 1923 ο Βενιζέλος συνάπτει με τον Κεμάλ συμφωνία για την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών. Στην ήδη δοκιμασμένη Ελλάδα καταφθάνουν τα κύματα των προσφύγων. 

Έθιμα της Λαμπρής

Το Πάσχα (Πασκαλιά, Λαμπρή, Λαμπροφόρα, Καλολόγος) στολίζεται η εκκλησία με κορδέλες και δεντρολίβανο. Οι πιστοί παλιότερα έσβηναν τη φωτιά στα σπίτια τους και με το χτύπημα της καμπάνας ή τη φωνή του καντηλανάφτη πήγαιναν στην εκκλησία. ’Επαιρναν μαζί τους και αβγά κόκκινα για να διαβαστούν. Με αυτά έκαναν το Χριστός Ανέστη. Ήταν τα αβγά του Καλού Λόγου. Μετά την Ανάσταση το νυχτερινό γεύμα είναι ελαφρύ για να μη «βαρυστομαχιάσουν» μετά από την νηστεία. O πασχαλινός αμνός στη σούβλα, ή γεμιστός με ρύζι, κουκουνάρια και σταφίδες στο φούρνο, είναι απαραίτητος σε κάθε σπίτι.

Λάζαροι- Λαζαρίνες- Βάϊα

 

Tο τριήμερο του Λαζάρου και των Βαϊων, ενταγμένο στον κύκλο των ανοιξιάτικων εορταστικών εκδηλώσεων, παράλληλα προς τον θρησκευτικό χαρακτήρα του αγγέλματος της Ανάστασεως του Χριστού, περιλαμβάνει νεκρολατρικά και γονιμικά έθιμα, αγερμικά τραγούδια παιδιών, κυρίως κοριτσιών αλλά και ενηλίκων γυναικών, που περιέφεραν ομοίωμα νεκρού, χτυπώντας ρυθμικά κουδούνια και τραγουδώντας το τραγούδι  του Λαζάρου και συγκέντρωναν κυρίως αβγά για το Πάσχα. 

Εθιμολογία του Πάσχα

Για την Ορθοδοξία η περίοδος του Πάσχα αρχίζει με την Σαρακοστή, μακρά περίοδο σωματικής και ψυχικής - πνευματικής προετοιμασίας, για το καινούργιο που συμβαίνει κάθε χρόνο. «Πάσχα το καινόν», και «πανήγυρις πανηγύρεων», σύμφωνα με τους πασχαλινούς ύμνους, αποτελεί για τον ελληνικό λαό λαμπρή ημέρα, καθώς και η φύση «βρίσκεται στην πιο καλή της ώρα».

Παραδοσιακή διατροφή

 

Ο χρόνος για το λαϊκό άνθρωπο είναι η εμπειρία του, δηλαδή οι εργασίες που πρέπει να γίνουν σε κάθε στιγμή του έτους στο πλαίσιο της σχέσης της κάθε τοπικής κοινωνίας με το φυσικό περιβάλλον και της ένταξής της στο γενικότερο οικονομικό σύστημα. Για παράδειγμα οι μαστόροι της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας που αναχωρούσαν μετά το πέρας της Αποκριάς και των χειμερινών γιορτών προς ανεύρεση εργασίας ονόμαζαν το ταξίδι μαρτιάτικο αλλά και σαρακοστιανό, καθώς διαρκούσε μέχρι το Πάσχα στην περίπτωση που η περιοχή της εργασίας τους δεν ήταν πολύ απομακρυσμένη. Το Πάσχα, βρίσκεται στο μεταίχμιο μετάβασης στον ετήσιο κύκλο του χρόνου από μια εποχή σε μια άλλη. Ως συμβατικό όριο αποτελεί σημαντική στιγμή της χρονιάς για τους αγροτοποιμενικούς πληθυσμούς.

Το εμπόριο ως γενικευμένη εθνική εξειδίκευση

 «Κοντά στις καθαρά εμπορικές εταιρείες άκμασαν και αυτές των εκδοτικών οίκων και τυπογραφείων. Η εκδοτική δραστηριότητα των Ελλήνων, ήδη εμφανής από το 15ο αιώνα αλλά κυρίως από το τέλος του 17ου αιώνα στη Βενετία, όπου λειτούργησαν επί μακρόν εκδοτικοί οίκοι, όπως των Γλυκήδων (1670-1854) και του Δημητρίου και του Πάνου Θεοδοσίου 1755-1824), απλώθηκε, από τα τέλη του 18ου αι. στη Βιέννη με επίδοση κυρίως στο νεοτερικό βιβλίο. 

Το δημοτικό τραγούδι

 Τα δημοτικά τραγούδια αποτελούν δημιουργήματα της λαϊκής ποίησης και συνδέονται με τη μουσική και το χορό. Διακρίνονται για την τολμηρή σύλληψη του θέματος, την παραστατικότητα, την πλαστικότητα των εικόνων και τη λιτότητα του λόγου.  Είναι γνωστό ότι σε όλες τις λογοτεχνίες αναπτύσσεται πρώτα η λαϊκή ποίηση (δημοτικά τραγούδια) και γενικότερα ο προφορικός λαϊκός λόγος (τραγούδια, παροιμίες, παραδόσεις, μύθοι, παραμύθια), ο οποίος εκφράζει την ψυχή του λαού. Η προσωπική ποίηση και η πεζογραφία ακολουθούν. 

Λαϊκές παραδόσεις και δεισιδαιμονίες

Δεν δάνειζαν αυγά, ψωμί, προζύμι και λάδι μετά τη δύση του ηλίου.
• Ο επισκέπτης έμπαινε και έβγαινε από την ίδια πόρτα (για να μη χαλάσει το προξενιό).
• Σε καινούργιο σπίτι ή μαγαζί έμπαιναν πάντα με το δεξί
• Το σαπούνι και το ψαλίδι δεν δινόταν χέρι με χέρι (για να μη μαλώσουν).
• Το ψαλίδι δεν έμενε ανοιχτό (για να μην υπάρχει γκρίνια και γλωσσοφαγιά).

Πως γιόρταζαν παλιά τις απόκριες

Οι απόκριες έχουν προχριστιανική προέλευση και αντιστοιχούν στις διονυσιακές γιορτές των αρχαίων Ελλήνων και στα Σατουρνάλια των Ρωμαίων, που γίνονταν προς τιμή του θεού Κρόνου (ως προστάτη της σποράς), διαρκούσαν μια εβδομάδα και άρχιζαν στις 17 Δεκεμβρίου. Ο πατέρας της ελληνικής λαογραφίας, Νικόλαος Πολίτης, γράφει, ότι τα αποκριάτικα έθιμα έχουν τις ρίζες τους στα Λουπερκάλια των αρχαίων Ρωμαίων, που άρχιζαν στις 15 Φεβρουαρίου και γιόρταζαν τη γονιμότητα της γης και των ζώων.