Η έννοια του λαού για την επιστήμη της λαογραφίας

 Για πολλές δεκαετίες η έννοια του λαού ταυτιζόταν με την έννοια του έθνους και μάλιστα με την παραδοσιακή του μορφή την αγροτική. Υποστηρίχθηκε η άποψη για το ενιαίο του κάθε λαού και την ομοιογένεια των εκδηλώσεων του παραδοσιακού πολιτισμού. 

Η καθιέρωση του εορτασμού των Χριστουγέννων

Η παράδοση θεωρεί ότι η αρχαιότερη ομιλία για τη γιορτή των Χριστουγέννων εκφωνήθηκε από τον Μέγα Βασίλειο στην Καισάρεια της Καππαδοκίας το έτος 376 μ.Χ. Άλλες Ιστορικές πηγές επισημαίνουν πως ο εορτασμός των Χριστουγέννων άρχισε να τηρείται στη Ρώμη γύρω στο 335, αν και κάποιοι ερευνητές βασιζόμενοι σε αρχαίους ύμνους με χριστουγεννιάτικη θεματολογία θεωρούν ότι τα πρώτα βήματα που οδήγησαν στον εορτασμό αυτό έγιναν μέσα στον 3ο αιώνα. 

Η μίμησις στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη

 

Ένας από τους πλέον σύνθετους και προβληματικούς όρους της αρχαιοελληνικής λογοτεχνικής θεωρίας, εκτός από την κάθαρση, είναι η μίμησις, και αυτό γιατί, με αφετηρία τον Πλάτωνα, η εν λόγω λέξη καθόρισε αποφασιστικά τον προβληματισμό της κριτικής έως τις μέρες μας, προσλαμβάνοντας διαφορετικό κατά περίπτωση νόημα. 

Ορφική κοσμογονία

 

Βασική πηγή πληροφόρησης για την ορφική θεογονία είναι ο πάπυρος του Δερβενίου, ο οποίος ανακαλύφθηκε το 1962 στον ταφικό τύμβο του Δερβενίου, όχι στον τάφο με τον γνωστό κρατήρα (Β) αλλά σε γειτονικό (Α) [περιοχή Σίνδου].

Αμφιαράειο

Οι νεότεροι περιηγητές έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για το ιερό. Ο Leake, γνώστης του αρχαίου κόσμου έδωσε σωστές πληροφορίες για το Ιερό του Αμφιαρείου. Κατά το 19ο αι. και άλλοι περιηγητές ενδιαφέρθηκαν για την ανακάλυψη και τη μελέτη του ιερού.

Το 1884 ξεκίνησε η συστηματική ανασκαφή του ιερού από την Αρχαιολογική Εταιρεία με τον Βασίλειο Λεονάρδο. Η ανασκαφή διήρκησε με διαλείμματα ως το 1929 και αποκάλυψε τα ερείπια μνημείων στο Μαυροδήλεσι και πολλές επιγραφές που είναι πολύτιμες για τις πληροφορίες που περιέχουν.

 Το Αμφιάρειο είναι κτισμένο στις όχθες ενός χειμάρρου, της Χαράδρας, όπως την έλεγαν οι αρχαίοι. Στην αριστερή όχθη βρίσκονται τα επίσημα οικοδομήματα, ο ναός, ο βωμός, η στοά, το θέατρο και στη δεξιά απλώνεται η κατοικίδια συνοικία. Στην κατοικίδια συνοικία, εκτός από γραφεία, καταστήματα και ξενοδοχεία, βρίσκονταν η αγορά και η Κλεψύδρα (υδραυλικό ρολόι). Σήμερα σώζονται τα ερείπια των κτισμάτων του ιερού.

Η είσοδος του ιερού γινόταν στα αρχαία χρόνια από την ανατολική του άκρη όπου βρίσκονται και τα επίσημα κτήρια του ιερού. Το πρώτο κτίσμα που αντικρίζει ο επισκέπτης κατευθυνόμενος προς τα δυτικά είναι τα λουτρά του ιερού. Πρόκειται για τετράγωνο κτήριο του 4ου αι. που δε σώζεται σε καλή κατάσταση. Από αρχαίους συγγράφείς γνωρίζουμε ότι τα λουτρά ήταν φημισμένα κατά την αρχαιότητα και επισκίαζαν ακόμη και τη φήμη του ιερού.

Στα δυτικά των λουτρών βρίσκονται τα ερείπια της «μεγάλης στοάς του ιερού του 4ου αι και αυτή. Η στοά είναι κτίσμα του 4ου αι. π.Χ. και έχει μήκος 110μ. Στα άκρα της ανατολικό και δυτικό, υπάρχουν δύο δωμάτια, όπου γινόταν η εγκοίμηση όσων ζητούσαν χρησμό από τον Αμφιάραο.

Πίσω από τη ''μεγάλη στοά του ιερού'' βρίσκεται το θέατρο. Το θέατρο με αναστηλωμένη την κιονοστοιχία του προσκηνίου, χρονολογείται στο 2ο αι. π.Χ. Πέντε μαρμάρινοι θρόνοι, στην περιφέρεια της ορχήστρας χρονολογούνται στον 1ο αι. π.Χ. και προορίζονταν για τους ιερείς και τους επίσημους θεατές των θεατρικών δρώμενων. Ένας από αυτούς τους θρόνους σώζεται ακέραιος.

Δυτικά της στοάς βρίσκεται η σειρά των βάθρων των αγαλμάτων, που πλαισίωναν το δρόμο που οδηγούσε στο ναό.

Εμπρός από τα τελευταία βάθρα βρίσκονται τα ερείπια του ''μεγάλου βωμού του ιερού''. Σώζεται μόνο το κάτω μέρος του. Στα αρχαία χρόνια ο βωμός ήταν μνημειακών διαστάσεων.

Προς τη βόρεια πλευρά του βωμού βρίσκονται τα λείψανα τριών ημικυκλικών σκαλιών. Σύμφωνα με επιγραφή του ιερού τα σκαλιά ανήκαν σε κτίσμα που ονομαζόταν μάλιστα Θέατρο το κατά τον βωμόν. Το θέατρο που χρονολογείται στον 5ο ή στον 4ο αι. π.Χ. προορίζόταν για τους θεατές των θυσιών που γίνονταν στο βωμό. Στο σημείο όπου στέκεται το τελευταίο βάθρο σώζονται σε αρκετό ύψος οι τοίχοι ενός μικρού ναού του 4ου αι. π.Χ.

Νοτιοδυτικά του βωμού ήταν κτισμένος ο μεγάλος ναός του ιερού που ήταν αφιερωμένος στον Αμφιάραο. Το ναό που έχει διαστάσεις 38 Χ 14μ. αποτελούσαν ο πρόδομος και ο σηκός. Στον πίσω τοίχο του σηκού υπήρχε μια πόρτα που οδηγούσε σε ένα μικρό δωμάτιο που χρησίμευε ίσως ως θησαυροφυλάκειο του ιερού ή είχε κάποια σχέση με τη λατρεία. Σήμερα σώζεται το άνοιγμα και το κατώφλι αυτής της πόρτας. Το κτίσμα ήταν δωρικού ρυθμού και κτίστηκε τον 4ο αιώνα π.Χ

Στα νότια του βωμού βρίσκεται η ιερή πηγή που το νερό της δεν επιτρεπόταν να χρησιμοποιηθεί για καθαρμούς ή για πλύσιμο χεριών. Όταν κανείς θεραπευόταν έριχνε μέσα στην πηγή ασημένια ή χρυσά νομίσματα γιατί από εκεί πίστευαν ότι βγήκε ο Αμφιάραος ως θεός μετά την καταβύθιση του στη γη από τον κεραυνό του Δία. Το νερό αναβλύζει σήμερα από μια δεξαμενή των ρωμαϊκών χρόνων.

Δίπλα από την πηγή υπήρχαν αντρικά λουτρά από τα οποία σώζονται μόνο μια δεξαμενή, δύο μεγάλες λεκάνες, το δάπεδο και το κάτω μέρος των τοίχων μερικών δωματίων των λουτρών.

Στην άλλη όχθη του ποταμού υπήρχαν κατοικίες και εγκαταστάσεις που ήταν αναγκαίες για τη λειτουργία του ιερού. Ο ξενώνας, στα νοτιοδυτικά η αγορά που περιστοιχίζεται από κολόνες, το μακρόστενο κτήριο στη βορειοανατολική πλευρά της που ίσως ήταν το αγορανομίο. Κοντά στην όχθη του ποταμού υπήρχε ένα μικρό υπόγειο κτίσμα η Κλεψύδρα που διαθέτει εξωτερικά μια στενή σκάλα και έναν διάδρομο. Στο κάτω μέρος της βρίσκεται κρουνός από τον οποίο άδειαζε με πολύ αργό ρυθμό το νερό. Η Κλεψύδρα χρησίμευε ως μεγάλο υδραυλικό ρολόι για το ιερό.

Πηγή: http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2413

Το ιερό των μεγάλων Θεών στην Σαμοθράκη

 

Βρίσκεται στη βόρεια παραλία του νησιού, δυτικά της αρχαίας πόλης. Η πρωιμότερη θρησκευτική δραστηριότητα τοποθετείται στον 7ο αιώνα π.Χ. ενώ οι μόνιμες κατασκευές χρονολογούνται από το πρώτο μισό του 4ου αιώνα π.Χ. και κυρίως στον 3ο αιώνα π.Χ. μέχρι την πρώιμη αυτοκρατορική περίοδο. Το Ιερό ήταν αφιερωμένο στην λατρεία και την τέλεση των Μυστηρίων των Μεγάλων Θεών που ακτινοβόλησαν στη διάρκεια της ελληνικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας. Η ταυτότητα και η φύση των θεών της Σαμοθράκης που αναφέρονται με το όνομα Κάβειροι παραμένει αινιγματική.

Τα ελευσίνια μυστήρια

 

Η λέξη Μυστήριο στην αρχαία Ελλάδα σήμαινε το απόρρητο, το μυστικό, το άρρητο μέρος μιας λατρείας, η οποία δε γινόταν φανερή σε άτομα που δεν είχαν μυηθεί. Όπως φαίνεται και ετυμολογικά, η λέξη παράγεται από το αρχαίο ρήμα «μυείν», δηλαδή κλείνω, και αναφέρεται κυρίως στα μάτια και στα χείλη. Εκείνοι που μυούνταν στα μυστήρια, απαγορευόταν να τα ανακοινώνουν σε άλλους μη μυημένους, δηλαδή, έπρεπε να κλείνουν το στόμα τους. 

Η κοινότητα ως φυσικός, κοινωνικός και πολιτισμικός χώρος και το ενδιαφέρον μελέτης της από την λαογραφία.

Ο τόπος, ως οικιστήριο ανθρώπων, αποτελεί μια γεωγραφική και πολιτισμική ενότητα με συγκεκριμένο τρόπο ζωής, η οποία προσεγγίζεται μέσα από την κοινότητα, την περιοχή και την περιφέρεια. Η κοινότητα έχει διπλή ερμηνεία: α. Αποτελεί συσσωμάτωση ανθρώπων, οι οποίοι ζουν σε κοινό χώρο και αναπτύσσουν παραγωγικές, κοινωνικές και πολιτικές σχέσεις. β. Είναι ιστορικό μόρφωμα, το οποίο διαμορφώθηκε εξελικτικά κάτω από ορισμένες ιστορικές συνθήκες. Αναπτύχθηκε ιδιαίτερα κατά την Οθωμανική Αυτοκρατορία ως σύστημα εκπροσώπησης των τοπικών ελληνικών κοινωνιών. Η κοινωνία υπήρξε σημείο αναφοράς, συσπείρωσης και εξασφάλισης της αυτονομίας της κοινωνίας. Η κοινοτική οργάνωση αποτελεί φυσικό στοιχείο με κοινωνική διάσταση και είναι το αποτέλεσμα ιστορικής εξέλιξης, μέσα στο οποίο δημιουργήθηκε ο ελληνικός παραδοσιακός πολιτισμός. Η κοινότητα έχει μεγάλη σημασία για τον Έλληνα (κάλλιο κακός αδελφός παρά κακός γείτονας)

Η πεζογραφία του Μεσοπολέμου

 

H πεζογραφία του Μεσοπολέμου τοποθετείται στο ιστορικά προσδιορισμένο χρονικό διάστημα από το 1922-1945, δηλαδή από τη Μικρασιατική Καταστροφή ως το τέλος (για την Ελλάδα πάντοτε) του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Επικρατεί και ο όρος η γενιά του '30 για την ίδια περίοδο. Επειδή μερικοί από τους πεζογράφους του Μεσοπολέμου (Στρατής Μυριβήλης, Φώτης Κόντογλου, Θράσος Καστανάκης, Πέτρος Χάρης, Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος) εμφανίζονται πριν από το 1930 και συγκεκριμένα στη 10ετία του 1920, είμαστε αναγκασμένοι να χρησιμοποιήσουμε αντί του όρου γενιά του '30 τον όρο πεζογραφία του Μεσοπολέμου ή να δεχτούμε (όπως προτείνει ο Mario Vitti) και την ύπαρξη της γενιάς του '20. 

Αρχαιότητα και νεοελληνική τέχνη

Η Ελλάδα έγινε ανεξάρτητο κράτος το 1830 σε μια εποχή που στην Ευρώπη ο κλασικισμός είχε ήδη εξαπλωθεί σε διάφορες μορφές τέχνης: αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική. Η σύνδεση της νεότερης Ελλάδας με το αρχαιοελληνικό παρελθόν της προέκυψε από ιστορικές συγκυρίες που καθόρισαν τον ιδεολογικό προσανατολισμό της. Το 1832 οι Μεγάλες Δυνάμεις όρισαν βασιλέα των Ελλήνων τον νεαρό Όθωνα, γιο του Λουδοβίκου Α' της Βαβαρίας, του πιο θερμού φιλέλληνα και αρχαιολάτρη μονάρχη της Ευρώπης. Ήταν αυτός που με αρχαιοπρεπή κτήρια, μουσεία, τη Γλυπτοθήκη με τα γλυπτά της Αφαίας από την Αίγινα, τους Αιγινήτες, και πλήθος αρχαιολογικών θησαυρών μετέτρεψε το Μόναχο σε Αθήνα «επί του Ίσαρος». Ήταν επομένως φυσικό ο Όθωνας να ακολουθήσει τα βήματα του πατέρα του και ο κλασικισμός μαζί με τον ακαδημαϊσμό (τέχνη που διδάσκεται στην Ακαδημία του Μονάχου) να εμφυτευθούν στην Ελλάδα κατά τη βασιλεία του. Η αναβίωση της Αρχαιότητας είναι επομένως ευρωπαϊκή επιλογή για τη νέα Ελλάδα και η επίσημη γλώσσα που θα την εκφράσει είναι η καθαρεύουσα. 

Σύγχρονες τάσεις και αρχαιότητα

 

Η επίδραση της τέχνης της κλασικής Αρχαιότητας περιορίζεται σημαντικά στις εικαστικές τέχνες στις αρχές του 20ού αιώνα και αλλάζει ο τρόπος αναφοράς σε αυτή. Η τέχνη περισσότερο από ποτέ χαρακτηρίζεται από μια τεράστια ποικιλία στους τρόπους έκφρασης. Είναι εμφανής η τάση να ξεπεραστούν τα όρια των τεχνών, καθώς οι καλλιτέχνες αναζητούν όλο και πιο σύνθετους τρόπους έκφρασης. 

Βένετοι και Πράσινοι οι Δήμοι στην Κωνσταντινούπολη

Ό,τι ήταν για την αρχαία Αθήνα η Αγορά και για την αρχαία Ρώμη το forum, για την Κωνσταντινούπολη ήταν ο Ιππόδρομος – μέρος στο οποίο εκδηλώνονταν οι πολιτικές πεποιθήσεις του λαού της βυζαντινής πρωτεύουσας. Στην πραγματικότητα ο Ιππόδρομος, ο οποίος είχε τη μορφή μεγάλου σταδίου, ήταν το μόνο μέρος όπου μπορούσε να συγκεντρωθεί μεγάλος αριθμός ανθρώπων –μερικές δεκάδες χιλιάδες– και όπου ο αυτοκράτορας μπορούσε να απευθυνθεί στους υπηκόους του ή αυτοί σε αυτόν, όπως συνέβη με τους αυτοκράτορες Αναστάσιο Α΄, Ιουστινιανό Α΄, Μαυρίκιο, Φωκά και Ηράκλειο, σύμφωνα με τις πηγές. Εξάλλου, στον Ιππόδρομο συχνά πραγματοποιούνταν και η ανάδειξη των Βυζαντινών αυτοκρατόρων. 

 

Διήγησις και οπτασία ωφέλιμος ορθοδόξου τινός Δημητρίου

 

Η Διήγησις και οπτασία ωφέλιμος ορθοδόξου τινός Δημητρίου συγγραφείσα παρά Μητροφάνους ιερομονάχου, πνευματικού και ρήτορος, τεθείσα δε εις κοινήν φράσην παρά του πνευματικού κυρού Λαυρεντίου, όπως είναι ο πλήρης τίτλος της, είναι ένα κείμενο οραματικής αφήγησης γραμμένο τον 16ο αιώνα.

Κλασικισμός 18ος 19ος αιώνας

Η σημαντικότερη ελληνική αναβίωση μετά την Αναγέννηση συντελείται στα μέσα περίπου του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα. Πρόκειται για το κίνημα του κλασικισμού (ή νεοκλασικισμού), που θα επικρατήσει στην Ευρώπη του Διαφωτισμού ιδιαίτερα μετά τη Γαλλική Επανάσταση.

Μπαρόκ και αρχαἰα ελληνική τέχνη

 

Από τις τελευταίες δεκαετίες του 16ου έως τον 18ο αιώνα (1580-1760) επικρατεί σε όλη την Ευρώπη η τέχνη του μπαρόκ (barocco "ακατέργαστο μαργαριτάρι"), με μια τελευταία φάση του στη Γαλλία (1720-1760) που λέγεται ροκοκό (<rocaille "υλικό με κοχύλια που επενδύει σπηλιές σε κήπους της εποχής"). Μια περίοδος γεμάτη συνεχείς συγκρούσεις και ανακατατάξεις σε διάφορα επίπεδα, η οποία ανοίγει με την Ιερά Εξέταση και τελειώνει μέσα σε ένα πνεύμα λογικής και προόδου που θα οδηγήσει στον Διαφωτισμό του 18ου αιώνα.

Μανιερισμός και αρχαία τέχνη

 Μετά τις πρώτες δεκαετίες του 16ου αιώνα, γύρω στο 1530, την ηρωική και γεμάτη αυτοπεποίθηση αντιμετώπιση του κόσμου τη διαδέχεται ο μανιερισμός (< maniera "τρόπος, ύφος"), που η διάρκειά του κατά περιοχή ποικίλλει έως το 1560/1580. Τα όρια ανάμεσα στην Αναγέννηση και τον μανιερισμό δεν είναι σαφή. Συμβατική τομή ανάμεσα στις δύο εποχές θεωρείται το περίφημο Sacco di Roma, η τρομερή λεηλασία της Ρώμης το 1527, στην οποία οδήγησαν οι προσπάθειες του πάπα Κλήμη Ζ' να διώξει τους Γάλλους και Ισπανούς από την πόλη. 

Αναγέννηση και αρχαία ελληνική τέχνη

 

Το τέλος της Αρχαιότητας δεν σήμαινε και την εξαφάνισή της. Ο αρχαίος πολιτισμός, τόσο ως γραπτή παράδοση όσο και ως καλλιτεχνική δημιουργία, επρόκειτο να διανύσει μια νέα διαδρομή με πολλές κλασικές αναβιώσεις, που θα επηρέαζαν τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, από την Αναγέννηση κυρίως ως τις μέρες μας, με διάφορους τρόπους και με διαφορετική ένταση κατά εποχές.

Τα μουσικά όργανα την αρχαϊκή και κλασική εποχή

 

Αυλός: γοητεία και ενθουσιασμός

Ο αυλός είναι το πιο σημαντικό πνευστό όργανο της αρχαιότητας. Αν και η τελειοποιημένη μορφή του πρέπει να προήλθε από την Ανατολή (Φρυγία), κάποιο απλούστερο είδος αυτόχθονος αυλού πρέπει να προϋπήρχε και στον ελληνικό κόσμο.

Οι εθιμικές τελετουργίες του γάμου και οι μετασχηματισμοί τους στις σύγχρονες αστικές κοινωνίες.

 

Οι εθιμικές τελετουργίες του γάμου είναι κυρίως θρησκευτικού, μαγικού και συμβολικού χαρακτήρα. Περιχαράκωναν το ζευγάρι από το φθόνο τόσο των ανθρώπων όσο και των ελλοχευόντων κακοποιών πνευμάτων. Ακόμη οι δοξασίες αποσκοπούσαν : α. Στην ένωση του νέου ζευγαριού και των οικογενειών τους. β. Στην πολυτεκνία και αρρενογονία. γ. Στην οικονομική ευμάρεια. 

Ψηφιδωτά

Με τον όρο ψηφιδωτό ή μωσαϊκό εννοούμε μια επιφάνεια (που μπορεί να είναι δάπεδο, τοίχος ή οροφή) η οποία καλύπτεται από ένα στρώμα κονιάματος, δηλ. ένα είδος λάσπης που λειτουργεί ως συγκολλητικό υλικό πάνω στο οποίο είναι τοποθετημένες οι ψηφίδες. 

Ερρίκος Σλήμαν

 

Ο Ερρίκος Σλήμαν (Heinrich Schliemann, Γερμανία 1822 - Ιταλία 1890) ήταν γιος ενός προτεστάντη ιερέα και έλαβε μια στοιχειώδη εκπαίδευση. Μεγάλες βιοτικές ανάγκες τον ανάγκασαν να διακόψει το σχολείο και να δουλέψει ως υπάλληλος σε παντοπωλείο. Στα 15 του χρόνια μπάρκαρε ως ναυτόπουλο σε πλοίο με προορισμό τη Βενεζουέλα. 

Ο Αύγουστος στην λαογραφία

Ο όγδοος μήνας του χρόνου, ο μήνας της Παναγιάς & των διακοπών για τους περισσότερους Έλληνες. Έχει 31 ημέρες και είναι ο αντίστοιχος του έκτου μήνα του παλαιού ημερολογίου, που ονομαζόταν Sextilis. Ονομάστηκε Αύγουστος προς τιμή του Οκταβιανού μετά την απονομή του τίτλου από τη ρωμαϊκή Σύγκλητο. 

 

Πλατωνισμός και Αριστοτελισμός στο Βυζάντιο

Κύρια μέριμνα των Πατέρων ήταν η διατύπωση του χριστιανικού δόγματος, η ερμηνεία της Γραφής. Για να δείξουν τη μοναδικότητα και την αλήθεια της έπρεπε να τη διακρίνουν από σύγχρονους θεολογικούς ή φιλοσοφικούς λόγους που ήγειραν αξιώσεις αλήθειας. 

 

Πρώϊμα είδη της ρητορικής τέχνης

Στο ρητορικό του σύγγραμμα De Inventione (1.2.2-3) ο Κικέρωνας (106-43 π.Χ.) αφηγείται μια ενδιαφέρουσα ιστορία: οι πρώτοι άνθρωποι ζούσαν σε συνθήκες πρωτόγονες, στηρίζονταν στη φυσική τους δύναμη και περιπλανιόνταν στους αγρούς κατά τον τρόπο των άγριων θηρίων χωρίς καμία αντίληψη του μέτρου ή του καθήκοντος. Κάποτε ένας σπουδαίος, σοφός και ευφραδής άνδρας κατάφερε μιλώντας τους να τους στρέψει σε έναν χρήσιμο και αξιοπρεπή τρόπο κοινωνικής συμβίωσης βγάζοντάς τους από τις παλιές τους συνήθειες. Ο μύθος που αφηγείται ο Κικέρωνας μιλά για εκείνον που πρώτος ανακάλυψε τη δύναμη του λόγου να πείθει και να κατευθύνει. Προβάλλει εξάλλου με τον συμβολισμό του την αξία του συνδυασμού της ευγλωττίας με τη σοφία. Για τους Έλληνες, μόνο ένας θεός θα μπορούσε να προσφέρει αυτή τη δύναμη κι αυτός δεν ήταν άλλος από τον Ερμή - καθόλου τυχαία, αν λάβει κανείς υπόψη πως ο συγκεκριμένος θεός ήταν έμπορος, κλέφτης, πονηρός λογοπλόκος, κομιστής ειδήσεων αλλά και των ψυχών στον Κάτω Κόσμο, στη ζωή πέρα από τον θάνατο.

Μυκηναϊκές τοιχογραφίες

 

Οι μυκηναϊκές τοιχογραφίες αποκαλύπτουν ζωγραφικά τα χαρακτηριστικά ενός ολόκληρου κόσμου. Βρίσκονταν στους τοίχους, σπανιότερα στην οροφή και στο δάπεδο των δωματίων των ανακτόρων, αλλά και ορισμένων ιδιωτικών κτιρίων, τόσο σε επίσημους χώρους και στους διαδρόμους που οδηγούσαν σε αυτούς, όσο και σε απλά, ίσως και «καθημερινά», δωμάτια. Παρόλο που οι δημιουργοί τους δεν είναι γνωστοί, αφού δεν υπογράφουν τα έργα τους, αυτά πρέπει να κατασκευάζονταν από κάποιους εξειδικευμένους τεχνίτες (καλλιτέχνες;) που ζούσαν στα ανάκτορα ή τα επισκέπτονταν. Πρέπει να δούλευαν πάνω σε συγκεκριμένους δημιουργικούς άξονες, στο πλαίσιο της μυκηναϊκής «κοινής», υλοποιώντας τις παραγγελίες και το «γούστο» της ανώτερης κοινωνικής τάξης της εποχής.

Τα αξιώματα στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία

Τα Βυζαντινά αξιώματα δεν είχαν σταθερή αξία και θέση στην ιεραρχία. Στο πέρασμα των αιώνων, υψηλά αξιώματα έχασαν την αίγλη τους και ξέπεσαν μέχρι που εξαφανίστηκαν, και άλλα με ταπεινές καταβολές έφτασαν να γίνουν ανώτατοι τίτλοι. Ο αριθμός των αξιωμάτων που τυπικά τουλάχιστον αναφέρονταν απευθείας στον αυτοκράτορα ήταν διαφορετικός κατά εποχή. Τη Μεσοβυζαντινή περίοδο ήταν περί τους 60, από τους οποίους οι 26 ήταν οι Στρατηγοί, δηλαδή οι διοικητές-κυβερνήτες, των Θεμάτων.
Όπως είναι φυσικό, ήταν τεράστια η διαφορά στη σπουδαιότητα των καθηκόντων ανάμεσα σε αυτούς τους εξήντα. 

Ο Ιούλιος στην λαογραφία

Ο Ιούλιος είναι ο έβδομος μήνας του έτους. Έχει 31 ημέρες και ονομάστηκε από τον Μάρκο Αντώνιο προς τιμή του Ιουλίου Καίσαρα, που γεννήθηκε στις 7 του μήνα αυτού. Ο Ιούλιος λέγεται και θεριστής, γιατί το μήνα αυτό γίνεται ο θερισμός. Πρώτα θερίζονται τα κριθάρια, έπειτα οι βρίζες και τελευταία τα σιτάρια. 

Οίκος και Πόλις

 

Μία από τις σημαντικές αλλαγές που δρομολογείται τον 8ο αι. π.Χ. και ανακλάται στα ομηρικά έπη είναι η μετάβαση από τον παραδοσιακό θεσμό του οίκου στον νεωτερικό της πόλης. Βασική κοινωνική μονάδα του οίκου αποτελούσε η στενότερη ή ευρύτερη οικογένεια, που βρισκόταν υπό την εξουσία ενός πατριάρχη βασιλιά, και περιελάμβανε τις εκτάσεις γης, τα ζώα, το υπηρετικό προσωπικό, και τα υπόλοιπα υλικά αγαθά. Παράδειγμα ο οίκος του Οδυσσέα στην Ιθάκη. 

 

Η αρχαία Αθηναϊκή οικία

 

Ο συνηθέστερος τύπος χτίζεται σε μακρόστενο οικόπεδο. Αποτελείται από ανοιχτή αυλή, στο βόρειο τμήμα βρίσκονται οι κατοικήσιμοι χώροι και στο νότιο οι αποθήκες, στάβλοι ή μαγαζιά.







Σύμφωνα με αυτόν τον τρόπο, ο Ιππόδαμος ανοικοδόμησε τον Πειραιά. Εδώ εμφανίζονται τα οικοδομικά τετράγωνα με ομοιόμορφα, μακρόστενα σπίτια. Αργότερα το σπίτι χτίζεται σε τετράγωνο οικόπεδο και τα δωμάτια οικοδομούνται γύρω από υπαίθρια αυλή. Τα κυριότερα δωμάτια που βλέπουν στην αυλή είναι ο οίκος και ο ανδρών.

Οίκος : η καρδιά του σπιτιού και το παλαιότερο στοιχείο. Εκεί συγκεντρώνεται καθημερινά η οικογένεια, όπου έτρωγαν και μαγείρευαν τελετουργικά στη φωτιά της εστίας. Η εστία ήταν χτιστή, χαμηλή, γύρω στο ένα μέτρο. Βρισκόταν ακριβώς στο κέντρο του δωματίου χωρίς να ακουμπά πουθενά.

Ανδρών : το επίσημο δωμάτιο, με χτιστές συνήθως κλίνες και πολυτελές δάπεδο. Εκεί γίνονταν τα συμπόσια, όπου ο οικοδεσπότης και οι φιλοξενούμενοί του έτρωγαν, διασκέδαζαν και συζητούσαν. Χρησιμοποιούνταν επίσης για οικογενειακές, εορταστικές εκδηλώσεις. Το υπνοδωμάτιο του ζευγαριού και ο γυναικωνίτης βρισκόντουσαν στον πρώτο όροφο. Στο γυναικωνίτη ζούσαν τα παιδιά μέχρι τα εφτά τους. Το ισόγειο και ο πρώτος όροφος, επικοινωνούσαν με σκάλα, εσωτερική ή εξωτερική.

Η έννοια του κλέους

 

Ο εντονότερος και πλέον επιθυμητός στόχος των ηρωικών μορφών στα ομηρικά έπη είναι να αποκτήσουν κλέος. Σ᾽ έναν κατά βάση ανταγωνιστικό κόσμο, όπου η υπόληψη ενός ήρωα ή μιας ηρωίδας εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από το πώς τους βλέπουν και τους συζητούν οι άλλοι, το κλέος είναι το θεμελιώδες μέτρο για την αξία τους απέναντι στον εαυτό τους και στους άλλους. Σημαδεύει την κοινωνική τους ταυτότητα μέσα στο έπος, την ιστορία τους, που επιβιώνει στο στόμα των άλλων.

Ο Ιούνιος στην λαϊκή παράδοση

Ο Ιούνιος πήρε το όνομά του από την σύζυγο του Δία την Ήρα, η οποία στα λατινικά ονομάζονταν Juno. Είναι ο δέκατος μήνας κατά το Εκκλησιαστικό ημερολόγιο που αρχίζει τον Σεπτέμβριο, και ο τέταρτος κατά το παλαιό ρωμαϊκό ημερολόγιο. 

Αρχαία Ελληνική Κωμωδία

 Ως Αρχαία ή Παλαιά Κωμωδία χαρακτηρίστηκε κιόλας στην αρχαιότητα η κωμική θεατρική παραγωγή της Αθήνας από την πρώτη επίσημη παράσταση κωμωδίας στα Διονύσια του 487 π.Χ. ως το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου, όταν νικητές οι Λακεδαιμόνιοι επιβάλαν στην Αθήνα το ολιγαρχικό πολίτευμα των τριάντα τυράννων. Έτσι, χρονολογικά, το ωρίμασμα και η ακμή και Παλαιάς Κωμωδίας συμπίπτουν με την ακμή και το ωρίμασμα της αθηναϊκής δημοκρατίας.

Περικλής το πρότυπο του Δημοκρατικού ηγέτη

Περικλής (495-429 π.Χ.), γιος του Ξανθίππου του νικητή των Περσών στη Μυκάλη
(479 π.Χ.), από τον δήμο Χολαργό (Β∆ της Αθήνας, περιοχές: Σεπόλια, Περιστέρι).
Ευπατρίδης και από τους δυο γονείς (ο πατέρας του καταγόταν από επιφανέστατο
ιερατικό γένος), ενώ η μητέρα του ήταν ανιψιά του Κλεισθένη. Είχε μακρύ κεφάλι, γι’
αυτό οι καλλιτέχνες τον απεικόνιζαν να φορά κράνος.

Όπως μαρτυρεί ο Πλούταρχος
(Περ. 7) οι γέροντες του 5ου αι. π.Χ. εκπλήσσονταν, διότι η μορφή και η φωνή του
Περικλή τους θύμιζε πάρα πολύ τον τύραννο Πεισίστρατο (προ 600 - 527 π.Χ.). Αν και
αριστοκρατικής καταγωγής προσχώρησε στη δημοκρατική παράταξη. Από το 443 - 430
π.Χ. κατείχε στην Αθήνα θέση (θα λέγαμε) σχεδόν ‘μοναρχική’. Οι Αθηναίοι τον
εξέλεγαν στρατηγό συνεχώς για 15 περίπου χρόνια. Επομένως, ισχύει πέρα για πέρα το
σχόλιο του Θουκυδίδη ότι τον καιρό του Περικλή το πολίτευμα ήταν στα λόγια
δημοκρατία, ενώ στην πράξη κυβερνούσε ο πρώτος άνδρας (2.65.9 εγίγνετό τε λόγωι μεν
δημοκρατία, έργωι δε υπό του πρώτου ανδρός αρχή).

Η εξωτερική πολιτική του ήταν κατακτητική, αποικιακή, συγκεντρωτική και
αντιλακωνική. Ενίσχυσε την αθηναϊκή ναυτική δύναμη, συμπλήρωσε την οχύρωση της
πόλης, αύξησε τις εισφορές των συμμάχων. Η μεταφορά του συμμαχικού ταμείου από τη
∆ήλο στην Αθήνα σήμαινε την εξέλιξη της αθηναϊκής συμμαχίας σε ηγεμονία. Με τα χρήματα αυτά κτίσθηκαν τα περίλαμπρα οικοδομήματα της Ακρόπολης. Όπως προκύπτει
από τον Επιτάφιο λόγο του για τους νεκρούς του πρώτου έτους του πολέμου, φιλοδοξία
του ήταν να καταστεί η Αθήνα αυτάρκης σε όλα, δηλαδή, να μην της λείπει τίποτα ούτε σε
πόλεμο ούτε σε ειρήνη· το πολιτειακό της σύστημα (ισονομία, ίσες ευκαιρίες σε
πλούσιους και φτωχούς) να αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση· οι Αθηναίοι να
απολαμβάνουν εισαγόμενα αγαθά από όλο τον κόσμο· η πόλη να είναι ανοιχτή σε δικούς
και ξένους, διότι δεν φοβάται τίποτα· τα δημόσια κτίσματα να δείχνουν ότι η πόλη αγαπά
το ωραίο με απλότητα και όχι με χλιδή· τέλος, η συσσώρευση μορφωμένων ανθρώπων
(σοφιστών, ρητόρων) να την εμφανίζει σχολείο της Ελλάδας. Με δύο λόγια ήθελε η πόλη
του να είναι πρώτη σε όλα: στο πολίτευμα, στην οικονομία, στη στρατιωτική δύναμη,
στην ομορφιά και στην παιδεία.

Όμως, η αύξηση της αθηναϊκής δύναμης και το ανταγωνιστικό κλίμα μεταξύ των
πόλεων που αυτή καλλιεργούσε, οδήγησαν στον πόλεμο. Πρώτος έπαθε τη μεγαλύτερη
καταστροφή ο ίδιος ο Περικλής. Οι Αθηναίοι της υπαίθρου χώρας που είχαν κλεισθεί
μέσα στα τείχη και έβλεπαν έξω τα χωράφια και τις περιουσίες τους να λεηλατούνται
από τους εχθρούς, να αποδεκατίζονται μέσα στην πόλη από τον λοιμό, οργίσθηκαν
εναντίον του, του αφαίρεσαν τη στρατηγία και του επέβαλαν βαρύτατο πρόστιμο. Οι
πολιτικοί του αντίπαλοι, επειδή δεν τολμούσαν να πλήξουν απευθείας τον ίδιο, τον
απογύμνωναν από τους ανθρώπους του στενού του περιβάλλοντος. Κατηγορούν τον
δάσκαλο και φίλο του Αναξαγόρα για αθεΐα (430 π.Χ.), ο οποίος υποχρεώνεται να
εγκαταλείψει την πόλη. Κατηγορούν τη δεύτερη γυναίκα του, την Ασπασία, για ασέβεια
και μαστροπεία (433/2 π.Χ.). Με κόπο πέτυχε ο Περικλής την αθώωσή της· έφτασε μέχρι
του σημείου να ικετεύσει κλαίγοντας τους δικαστές (Πλούταρχος, Περ. 32). Εξαιτίας του
λοιμού έχασε και τους δυο γιους που απέκτησε από την πρώτη του γυναίκα. Από την ίδια
αιτία πέθανε και ο ίδιος. Ευτυχώς, δεν έζησε να δει τους Αθηναίους να θανατώνουν και
τον τελευταίο του γιο, τον μοναδικό που απέκτησε με την Ασπασία. Ήταν ένας από τους
στρατηγούς που νίκησαν μεν στις Αργινούσες (406 π.Χ.), αλλά καταδικάσθηκαν σε
θάνατο, διότι δεν διέσωσαν τους ναυαγούς και δεν περισυνέλεξαν τα πτώματα για ταφή·
μόνο που σε εκείνη τη ναυμαχία επικρατούσε σφοδρή κακοκαιρία.

Από την περιγραφή του Θουκυδίδη ο άξιος δημοκρατικός
ηγέτης πρέπει να διαθέτει τα εξής προσόντα: να είναι αδωροδόκητος, μετριοπαθής,
προνοητικός, να οδηγεί σωστά τον λαό (όχι να τον κολακεύει ούτε να παρασύρεται απ’
αυτόν)· πάνω απ’ όλα να έχει όραμα για τον τόπο, δηλαδή να επιδιώκει ν’ αφήσει πίσω του
έργο όχι πρόσκαιρο και εφήμερο, αλλά με μακρά διάρκεια. Ο Περικλής είχε θέσει
υψηλούς στόχους. Όπως λέει στον Επιτάφιο (Θουκ. 2.42) ήθελε το έργο του να το
θαυμάζουν όχι μόνο οι σύγχρονοί του, αλλά και οι κατοπινές γενιές.

Κυνικοί Σκεπτιστές Επικούρειοι Στωίκοί Νεοπλατωνιστές και ευδαιμονία

Οι κυνικοί φιλόσοφοι ισχυρίζονταν ότι όλες οι κοινωνικές συμβάσεις και οι καθιερωμένες ανθρώπινες αξίες είναι περιττές και ότι η ευδαιμονία μπορεί να επιτευχθεί μόνο με μια ζωήόσο γίνεται πιο απλή και φυσική, όπως είναι η ζωή των ζώων. Επίσης, πίστευαν ότι οάνθρωπος έπρεπε να απαλλαχθεί από τα δεσμά της πόλης-κράτους, καθώς και των ιδανικώντης. Ας σημειωθεί ότι το όνομα «Κυνικός» προήλθε από το ψευδώνυμο «κύων», δηλαδή«σκύλος», που είχε δοθεί στον ∆ιογένη, τον εκπρόσωπο των Κυνικών, για την αναισχυντία του.

Ο Μάϊος στην Λαογραφία

 Σύμφωνα με την παράδοση, ο Μάης πήρε το όνομά του από την μητέρα του Ερμή, τη Μαία. Απεικονίζεται με ένα νέο άνδρα που φέρει στο κεφάλι καλάθι γεμάτο λουλούδια. Ο λαός μας, συσχετίζοντας παρετυμολογικά το όνομα του Μαΐου με τα μάγια, τον θεωρεί μαγεμένο μήνα. Ο μήνας των λουλουδιών και της βλάστησης. Οι Αγραφιώτες τον ονομάζουν «χαλαζά» και οι Τήνιοι «βροχάρη». Οι Θρακιώτες ονομάζουν τον άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο «Τριαντάφυλλα», γιατί το κυριότερο από τα λουλούδια του Μάη είναι το τριαντάφυλλο. Στη Μακεδονία ονομάζεται «Κερασάρης», στον Πόντο «Καλομήνας», στην Κύπρο «Πεντεφάς ή Πενταδείλινος», γιατί εξαιτίας του μεγάλου μήκους των ημερών του, αναγκάζονται να τρώνε πέντε φορές την ημέρα. Επίσης Πράσινος και Λούλουδος.

Η έννοια της ευδαιμονίας κατά την ανθρωποκεντρική περίοδο της αρχαίας ελληνικής Φιλοσοφίας

Ο Σωκράτης, ο οποίος εισήγαγε τη θεωρία της γνώσης της βασισμένης πάνω στις ηθικές
έννοιες και όχι στις υλικές αρχές, δίδασκε ότι «η αρετή είναι ευδαιμονία» και ότι «η αρετή
είναι γνώση», δηλαδή η αρετή μπορεί να αποκτηθεί μέσα από την ορθή και την απόλυτη
γνώση.