Οι Όρνιθες είναι η εκτενέστερη σωζόμενη κωμωδία του Αριστοφάνη, από τις πιο πλούσιες σε φανταστικές εμπνεύσεις και υφολογικές αρετές, αλλά και από τις πιο θεαματικές.
Ο Πεισ(θ)έταιρος, που ενσαρκώνει με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο τον δυναμισμό, την επινοητικότητα και τη φιλοδοξία των Αθηναίων, πείθει τα πουλιά να χτίσουν μια μεγάλη οχυρή πολιτεία στον ουρανό, ανάμεσα στους θεούς και τους ανθρώπους.
Οι θεοί, μην έχοντας πια τρόπο να επικοινωνήσουν με τη γη, αναγκάζονται να συνθηκολογήσουν, και ο Πεισέταιρος απαιτεί και παίρνει, αντίτιμο της ειρήνης, την κυριαρχική δύναμη του Δία.
Παντρεύεται τη Βασίλεια, τη θεϊκή οικονόμο που φυλάει τους κεραυνούς, και γίνεται έτσι κυβερνήτης του σύμπαντος.
«[…] Στο γύρισμα από το 415 στο 414, όταν ο Αριστοφάνης ολοκληρώνει τους Όρνιθες, ένας από τους δύο στρατηγούς της Σικελικής εκστρατείας, ο Αλκιβιάδης, κατηγορούμενος για τη διακωμώδηση των Ελευσινίων μυστηρίων, έχει αυτομολήσει στη Σπάρτη, οι επιχειρήσεις στη Σικελία τραβούν σε μάκρος, και η έκβασή τους, μετά την παρέμβαση των Λακεδαιμονίων, είναι αμφίβολη, οι δίκες των Ερμοκοπιδών εκκρεμούν, στο μεγαλύτερο μέρος τους στρατός και στόλος πολεμούν μακριά, όλο και περισσότερο οι ολιγαρχικοί βρίσκουν ευκαιρίες να εντείνουν την προπαγάνδα τους. Αληθινά, στην κόψη του ξυραφιού έστεκαν τα αθηναϊκά πράγματα, και η καταστροφή δε θ’ αργούσε. Μέσα σε αυτήν την ταραγμένη, εξαιρετικά ρευστή και δυσοίωνη κατάσταση, ποια χρηστά θα μπορούσε ο κωμικός Χορός συμπαραινεῖν καὶ διδάσκειν τῇ πόλει, και τί να προβάλει ο ποιητής, ώστε βελτίους ποιεῖν τοὺς ἀνθρώπους ἐν ταῖς πόλεσιν ;
Δεν αμφισβητούμε ότι πολλά θα εύρισκε να ‘διδάξει’ ο Αριστοφάνης, αν τις δύσκολες εκείνες στιγμές αποφάσιζε να μιλήσει· και τότε θα θαυμάζαμε την ευθυκρισία, την παρρησία, και την ποιητική του ευρηματικότητα. Όμως, όπως έχουν τώρα τα πράγματα, διαπιστώνουμε ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση, συνειδητά ή όχι, ο Κωμικός οδηγήθηκε σε κάτι διαφορετικό. Παραμερίζοντας την άμεση επικαιρότητα, θέλησε τη δύσκολη ώρα να συμπαρασύρει τους Αθηναίους σε μια φανταστική έξοδο, για να διασκεδάσουν τις έγνοιες τους, ν’ αποδράσουν από την πόλη, να πλανηθούν στην εξοχή, να χτίσουν με τα πουλιά μιαν ουτοπία, να βιώσουν σαν σε όνειρο ένα παραμύθι που να μοιάζει και να μη μοιάζει με την πραγματικότητα. Ψέματα κι αλήθεια είν’ τα παραμύθια λέει ο λαϊκός λόγος, που σωστό είναι να τον παραδεχτούμε ως καλή περιγραφή αν όχι και ως εύστοχη ερμηνεία των Ορνίθων.»
Ο Πεισ(θ)έταιρος, που ενσαρκώνει με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο τον δυναμισμό, την επινοητικότητα και τη φιλοδοξία των Αθηναίων, πείθει τα πουλιά να χτίσουν μια μεγάλη οχυρή πολιτεία στον ουρανό, ανάμεσα στους θεούς και τους ανθρώπους.
Οι θεοί, μην έχοντας πια τρόπο να επικοινωνήσουν με τη γη, αναγκάζονται να συνθηκολογήσουν, και ο Πεισέταιρος απαιτεί και παίρνει, αντίτιμο της ειρήνης, την κυριαρχική δύναμη του Δία.
Παντρεύεται τη Βασίλεια, τη θεϊκή οικονόμο που φυλάει τους κεραυνούς, και γίνεται έτσι κυβερνήτης του σύμπαντος.
«[…] Στο γύρισμα από το 415 στο 414, όταν ο Αριστοφάνης ολοκληρώνει τους Όρνιθες, ένας από τους δύο στρατηγούς της Σικελικής εκστρατείας, ο Αλκιβιάδης, κατηγορούμενος για τη διακωμώδηση των Ελευσινίων μυστηρίων, έχει αυτομολήσει στη Σπάρτη, οι επιχειρήσεις στη Σικελία τραβούν σε μάκρος, και η έκβασή τους, μετά την παρέμβαση των Λακεδαιμονίων, είναι αμφίβολη, οι δίκες των Ερμοκοπιδών εκκρεμούν, στο μεγαλύτερο μέρος τους στρατός και στόλος πολεμούν μακριά, όλο και περισσότερο οι ολιγαρχικοί βρίσκουν ευκαιρίες να εντείνουν την προπαγάνδα τους. Αληθινά, στην κόψη του ξυραφιού έστεκαν τα αθηναϊκά πράγματα, και η καταστροφή δε θ’ αργούσε. Μέσα σε αυτήν την ταραγμένη, εξαιρετικά ρευστή και δυσοίωνη κατάσταση, ποια χρηστά θα μπορούσε ο κωμικός Χορός συμπαραινεῖν καὶ διδάσκειν τῇ πόλει, και τί να προβάλει ο ποιητής, ώστε βελτίους ποιεῖν τοὺς ἀνθρώπους ἐν ταῖς πόλεσιν ;
Δεν αμφισβητούμε ότι πολλά θα εύρισκε να ‘διδάξει’ ο Αριστοφάνης, αν τις δύσκολες εκείνες στιγμές αποφάσιζε να μιλήσει· και τότε θα θαυμάζαμε την ευθυκρισία, την παρρησία, και την ποιητική του ευρηματικότητα. Όμως, όπως έχουν τώρα τα πράγματα, διαπιστώνουμε ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση, συνειδητά ή όχι, ο Κωμικός οδηγήθηκε σε κάτι διαφορετικό. Παραμερίζοντας την άμεση επικαιρότητα, θέλησε τη δύσκολη ώρα να συμπαρασύρει τους Αθηναίους σε μια φανταστική έξοδο, για να διασκεδάσουν τις έγνοιες τους, ν’ αποδράσουν από την πόλη, να πλανηθούν στην εξοχή, να χτίσουν με τα πουλιά μιαν ουτοπία, να βιώσουν σαν σε όνειρο ένα παραμύθι που να μοιάζει και να μη μοιάζει με την πραγματικότητα. Ψέματα κι αλήθεια είν’ τα παραμύθια λέει ο λαϊκός λόγος, που σωστό είναι να τον παραδεχτούμε ως καλή περιγραφή αν όχι και ως εύστοχη ερμηνεία των Ορνίθων.»
Πηγή: ΦΑΝΗΣ Ι. ΚΑΚΡΙΔΗΣ , ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΟΥΣ ΟΡΝΙΘΕΣ, (Από τα Επιλεγόμενα της έκδοσης).