Ο ήλιος, όχι η λιακάδα· η θάλασσα, όχι η βαρκάδα
(Ανοιχτά Χαρτιά, 11)
Ο νεαρός Οδυσσέας Αλεπουδέλης (ακόμα), γυμνασιόπαιδο στην Αθήνα κρυμμένο πίσω από διάφορα ψευδώνυμα, δημοσιεύει τα εφηβικά ποιητικά του γυμνάσματα στη Διάπλαση των Παίδων. Στα δεκαοχτώ του χρόνια, σε εμφανή συνομιλία με την καβαφική ποίηση και τεχνοτροπία, γράφει τα πρώτα του ποιήματα. Λίγο αργότερα, δημοσιεύει στον περιοδικό τύπο ποιήματα σε σταθερή φόρμα. Η πρωτόλεια αυτή δημιουργία θα εγκαταλειφθεί προς χάριν των σπουδών και της ανήσυχης διερεύνησης σύγχρονων ευρωπαϊκών αναγνωσμάτων. Αυτή η εφηβική ποιητική δημιουργία θα μείνει εκτός του ποιητικού του corpus.
«Δεν πειράζει· μήτε τ' απαρνιέμαι αυτά τα κείμενα μήτε δοκιμάζω, στη βασική τους δομή τουλάχιστον, να τα διορθώσω. Αντιπροσωπεύουν στα μάτια μου την εποχή που, για έναν έφηβο, το γράψιμο δεν μπορούσε νά 'ναι παρά μια συνειδητή, αδιάλλαχτη και αδιάκοπη άσκηση ανορθοδοξίας. Και αυτό έχει σημασία. Όταν έπιανα την πένα, θυμάμαι, ήθελα να αισθάνομαι πριν απ' όλα ελεύθερος. Έτσι σα νά 'βγαινα στα βουνά και να μπορούσα να τσαγκρουνίζομαι στ' αγριοκλώναρα, να ζουπάω πού και πού κανένα μοσχομπίζελο, να δρασκελάω χαντάκια, να πίνω χουφτιές το καθαρό νερό. Ήθελα, στο βάθος, να τραγουδήσω αλλιώς απ' ό,τι τραγουδάνε οι άλλοι ―κι ας ήτανε και φάλτσα. Θέλω να πω ότι το βάρος της γοητείας έπεφτε στην παράβαση· που σιγά σιγά, με τα χρόνια, είδα ότι ήταν πολύ περισσότερο μια πρόγευση της βαθύτερης αλήθειας, που κουβαλά μέσα της η νεότητα χωρίς να το γνωρίζει, παρά μια σκέτη αυθαιρεσία, ώστε να την κρίνεις με συγκατάβαση και να την προσπεράσεις.» (Ανοιχτά Χαρτιά, 5)
Οι δύο πρώτες δεκαετίες της ζωής του είναι γεμάτες από ταξίδια, θερινές διακοπές σε νησιά, διαρκή επαφή με τη θάλασσα. Η Λέσβος και η Κρήτη, τόποι οικογενειακής καταγωγής, συνιστούν αγαπητούς προορισμούς για τις καλοκαιρινές διακοπές, ενώ οι Σπέτσες για αρκετά καλοκαίρια θα γίνουν τόπος πολύμηνων θερινών διακοπών.
«Ο πατέρας μου, θυμάμαι, οργάνωνε λειτουργίες σε
ξωκκλήσια, και αυτό μου έχει εντυπωθεί πολύ, γιατί ένιωθες ν'
ανακατεύεται το λιβάνι με το θυμάρι, μια αίσθηση που για μένα
χαρακτηρίζει το συνδυασμό δύο στοιχείων, του φυσικού, ας πούμε, και του
μεταφυσικού.
Είναι γνωστό ότι αυτή η ηλικία ανάμεσα στα επτά και στα δεκατέσσερα
παίζει μεγάλο ρόλο για έναν άνθρωπο, γιατί τότε διαμορφώνεται μέσα του ο
προσωπικός μύθος.» (Αυτοπροσωπογραφία σε λόγο προφορικό, 9)
Ακολουθεί, στα φοιτητικά του χρόνια, η γνωριμία με τις Κυκλάδες. Στα χρόνια αυτά θα γνωρίσει την ποίηση του Paul Eluard και θα αναζητήσει τις πρωτοποριακές καλλιτεχνικές και κοινωνικές ιδέες που ηλεκτρίζουν την εποχή του: τον υπερρεαλισμό και τον μαρξισμό. Παράλληλα, φοιτητής της Νομικής Σχολής Αθηνών, παρακολουθεί την «Ιδεοκρατική Φιλοσοφική Ομάδα» των καθηγητών της Σχολής Δημήτρη Τσάτσου, Παναγιώτη Κανελλόπουλου, Ιωάννη Θεοδωρακόπουλου και Ιωάννη Συκουτρή. Σε αυτό το περιβάλλον θα γνωρίσει τον ποιητή Γιώργο Σαραντάρη. Ο τελευταίος θα τον φέρει σε επαφή με τον κύκλο του περιοδικού Τα Νέα Γράμματα, σημείο αναφοράς της αναδυόμενης Γενιάς του 1930. Βρισκόμαστε πλέον στα μέσα της δεκαετίας (1934) και ο Ελύτης, σε ηλικία 23 ετών, γράφει τα «Πρώτα ποιήματα» («Του Αιγαίου», «Κλίμα της απουσίας», «Δεύτερη φύση», «Επτά νυχτερινά επτάστιχα», «Παράθυρα προς την πέμπτη εποχή») που θα δημοσιευτούν στα Νέα Γράμματα (1935) και θα ενταχθούν στους Προσανατολισμούς του, την πρώτη του ποιητική συλλογή (τυπωμένη το 1939, αλλά με ένδειξη 1940 στην έκδοση).
Έτσι, γνωρίζεται τότε με τον Γιώργο Σεφέρη, τον Γιώργο Θεοτοκά, τον Δημήτρη Νικολαρεΐζη, τον Γιώργο Κατσίμπαλη, την πυρηνική ομάδας της Γενιάς του '30 που θα τον αγκαλιάσει και θα τον σπρώξει με αποφασιστικότητα να δημοσιεύσει τα πρώτα του ποιήματα στο περιοδικό που τους συσπειρώνει. Η άτυπη ομάδα μεταπείθει τον διστακτικό νεαρό. Ο τελευταίος επιλέγει, πριν τη δημοσίευση, το ψευδώνυμό του: Ελύτης.
Η κυκλοφορία της Υψικαμίνου (1935), της πρώτης ποιητικής συλλογής του Ανδρέα Εμπειρίκου, που εισάγει την ποίηση του υπερρεαλισμού στη νεοελληνική λογοτεχνία και καταθέτει δείγμα της τεχνικής της αυτόματης γραφής, θα εντυπωσιάσει τον Ελύτη που θα γνωριστεί και θα συνδεθεί φιλικά με τον δημιουργό της. Ξεκινά μια περίοδος έντονης αναζήτησης στους πρωτόφαντους δρόμους που ανοίγει ο υπερρεαλισμός με τα αισθητικά και ιδεολογικά του προτάγματα. Ο ποιητής συνεχίζει τη δημοσίευση ποιημάτων του από τους κατοπινούς Προσανατολισμούς στα Νέα Γράμματα («Οι κλεψύδρες του αγνώστου», «Σποράδες»), όπου, επίσης, θα δημοσιευτούν μεταφράσεις του από το έργο του Paul Eluard. Τα χρόνια αυτά (1938) και πριν ακόμη ο Ελύτης εκδώσει την πρώτη του ποιητική συλλογή δημοσιεύεται το άρθρο «Ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης» (Τα Νέα Γράμματα 1938) του ποιητή και κριτικού Μήτσου Παπανικολάου, με το οποίο ξεκινά η επίσημη καθιέρωσή του στα ελληνικά γράμματα.