Η γερμανική λαογραφία θεωρείται ο διαπρεπέστερος εκπρόσωπος του γερμανικού ρομαντισμού. Ο ρομαντισμός γεννήθηκε στα μέσα του 17ου αι. και κυριάρχησε σε όλη την Ευρώπη μέχρι το τέλος του 19ου αι. Είναι κίνημα που προβάλλει έντονα το συναίσθημα και έρχεται σε αντίθεση με τον ορθό λόγο του διαφωτισμού.
Η γερμανική λαογραφία επηρεάστηκε στη συγκρότησή της από τον ρομαντισμό. Γεννιέται στο κλίμα του ρομαντισμού. Ο γερμανικός ρομαντισμός ανέδειξε την ιδέα του έθνους ως στοιχείο συνοχής και πολιτικής σταθερότητας του κράτους. Στο πλαίσιο του έθνους διαμορφώνεται η αίσθηση του συνανήκειν που εκφράζεται από την «ψυχή του λαού». Η «ψυχή του λαού» είναι στοιχείο οντολογικό και υπερ-ιστορικό και παραμένει στοιχείο ανεπηρέαστο στις όποιες εξελίξεις (κοινωνικές, πολιτικές), αποτελεί την ουσία του έθνους (Συμπυκνώνει την ουσία του έθνους) και εντοπίζεται μόνο μέσω των εκδηλώσεών που είναι οι παραδοσιακές εκδηλώσεις του λαϊκού πολιτισμού. Σύμφωνα με τις αντιλήψεις της εποχής η «ψυχή του λαού» εντοπιζόταν στον αγροτικό χώρο και στον αγροτικό πολιτισμό.
Η λαογραφία θα αναζητήσει στα ήθη και στα έθιμα και στις συμπεριφορές του αγροτικού πληθυσμού την «ψυχή του λαού» την αναλλοίωτη ουσία που διακρίνει το κάθε έθνος και το διαφοροποιεί από τα άλλα. Σκοπός της γερμανικής λαογραφίας είναι να καλλιεργήσει στον γερμανικό λαό την εθνική συνείδηση. Το έθνος στο γερμανικό ρομαντισμό, θα πρέπει να διαπερνά την πολιτική εξουσία και να ανακλάται στο κράτος. Πρόκειται για εθνικό κράτος, ένα κράτος εθνικά ομοιογενές που εκφράζει το έθνος και την «ψυχή του λαού». Οι νόμοι και η πολιτική του κράτους θα πρέπει να συμβαδίζουν με τις ανάγκες της «ψυχής του λαού». Η λαογραφία αποκτά χαρακτήρα εθνικής επιστήμης. Από τη μια θα πρέπει να βοηθήσει την πολιτική επιστήμη και τον τρόπο διακυβέρνησης έτσι ώστε να ικανοποιήσει της ανάγκες της γερμανικής «ψυχής», ενώ από την άλλη ο λαός θα πρέπει να διαθέτει αυτεπίγνωση ώστε να αναγνωρίζει μια πολιτική ως εθνική, όποιος και αν είναι ο χαρακτήρας της ακόμη κι αν είναι επαχθής. Έργο της λαογραφίας θα πρέπει να είναι η διαπαιδαγώγηση του λαού, καλύτερα η χειραγώγηση του. Οι αναζητήσεις αυτές μαζί με τη γερμανική εκδοχή της μεσσιανικής ιδεολογίας για τον περιούσιο λαό οδήγησε στις θεωρίες της άριας φυλής.
Σήμερα αναγνωρίζεται ότι ο λαός είναι μια αναλυτική κατηγορία κοινωνικό πολιτισμική και όχι υπερ-ιστορική, όπως αυτή του έθνους. Άρα τα κριτήρια με τα οποία πρέπει να εξετάζεται η έννοια του λαού είναι πολιτισμικά δηλαδή κοινωνικά. Στην ίδια κοινωνία αναπτύσσονται διάφορα πολιτισμικά μορφώματα που επηρεάζονται από διάφορους παράγοντες. Υποχωρεί η εθνοκεντρική λογική και έχουμε βαθμιαία εγκατάλειψη της θέσης που υποστήριζε την ομοιογένεια του παραδοσιακού πολιτισμού. Αναγνωρίζεται ότι τόσο στον αγροτικό χώρο όσο και στον αστικό η ετερότητα του πολιτισμού. Έτσι αναπτύσσεται η αστική λαογραφία και οδηγείται σε θεματική ανανέωση η επιστήμη της λαογραφίας.
Βιβλιογραφικές Αναφορές
Κυριακίδου- Νέστορος, Αλ. (2008). Η ρομαντική έννοια του έθνους. Στο: Κ. Γκότσης- Ε. Σπαθάρη- Μπεγλίτη (επιμέλεια), Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος στην Ελλάδα ΙΙ: Οι Νεότεροι Χρόνοι. Ανθολόγιο Δοκιμίων για το Δημόσιο και Ιδιωτικό Βίο στην Ελλάδα (19ος – 20ος αι.) σσ. 22-25 & σσ. 29- 36. Πάτρα: ΕΑΠ.
Τζάκης, Δ. (2002). Για την Ιστορία της Ελληνικής Λαογραφίας. Στο: Γ. Αικατερινίδης, Ε. Αλεξάκης, Μ. Ε. Γιατράκου, Γ. Θανόπουλος, Ε. Σπαθάρη- Μπεγλίτη, Δ. Τζάκης, Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος στην Ελλάδα ΙΙ: Οι Νεότεροι Χρόνοι. Τόμος Α΄ σσ. 21- 47. Πάτρα: ΕΑΠ.