Τα Βυζαντινά αξιώματα δεν είχαν σταθερή αξία και θέση στην ιεραρχία. Στο πέρασμα των αιώνων, υψηλά αξιώματα έχασαν την αίγλη τους και ξέπεσαν μέχρι που εξαφανίστηκαν, και άλλα με ταπεινές καταβολές έφτασαν να γίνουν ανώτατοι τίτλοι. Ο αριθμός των αξιωμάτων που τυπικά τουλάχιστον αναφέρονταν απευθείας στον αυτοκράτορα ήταν διαφορετικός κατά εποχή. Τη Μεσοβυζαντινή περίοδο ήταν περί τους 60, από τους οποίους οι 26 ήταν οι Στρατηγοί, δηλαδή οι διοικητές-κυβερνήτες, των Θεμάτων.
Όπως είναι φυσικό, ήταν τεράστια η διαφορά στη σπουδαιότητα των καθηκόντων ανάμεσα σε αυτούς τους εξήντα.
Από τα πρώτα χρόνια του Βυζαντίου υπήρχαν δύο παράλληλες ιεραρχίες με δύο είδη αξιωμάτων:
α) τα κυβερνητικά αξιώματα, που αφορούσαν αξιωματούχους του στρατού ή του κράτους με θέσεις στη διοίκηση και με συγκεκριμένα καθήκοντα, και
β) τα τιμητικά αξιώματα που δεν είχαν εκτελεστικά καθήκοντα.
Τα τιμητικά αξιώματα ήταν αυτό που θα λέγαμε σήμερα τίτλοι ευγενείας και συνέθεταν την αριστοκρατική τάξη του Βυζαντίου (αν και οι Βυζαντινοί δεν χρησιμοποιούσαν αυτούς τους όρους).
Η διάκριση των δύο ιεραρχιών ήταν ιδιαίτερα έντονη κατά τη Μεσοβυζαντινή περίοδο και την περίοδο αυτή τα τιμητικά αξιώματα περιγράφονται ως «δια Βραβείων Αξίαι» ενώ τα αξιώματα με ενεργά διοικητικά καθήκοντα ως «δια Λόγου Αξίαι» .
Οι δύο βαθμίδες αξιωμάτων ήταν αλληλένδετες. Πολλές φορές η απονομή ενός τιμητικού τίτλου ήταν ένα είδος αμοιβής για μια επιτυχημένη θητεία σε κυβερνητικό αξίωμα. Επίσης, κατά κανόνα, τυπικό προσόν για την κατάληψη μιας ανώτερης θέσης ήταν να έχει ήδη ο αξιωματούχος ένα ελάχιστο, κατά περίπτωσιν, τιμητικό αξίωμα. Λόγου χάριν, για να γίνει κανείς Χαρτουλάριος Θέματος, που ήταν δια λόγου αξία, έπρεπε να έχει τον τίτλο του Σπαθάριου, που ήταν δια βραβείων αξία.
Πάντως δεν είχαν όλοι οι κάτοχοι τιμητικού αξιώματος οφφίκια ούτε όλοι οι κάτοχοι οφφικίων είχαν τιμητικό αξίωμα. Όσοι κάτοχοι αξιωμάτων είχαν κυβερνητικά καθήκοντα λέγονταν Έμπρακτοι ή παλιότερα actu positi.
Οι άνευ εκτελεστικών καθηκόντων ήταν οι Άπρακτοι ή Άπρατοι που ανήκαν σε δύο κατηγορίες: illustres vacantes ή illustres honorarii (διέφεραν ως προς το ότι οι honorarii έφεραν τον τίτλο αλλά όχι τα διακριτικά). Συνήθως Άπρακτοι ήταν οι πρώην κάτοχοι υψηλών αξιωμάτων, οι οποίοι απ’ ό,τι φαίνεται κρατούσαν ανεπίσημα τον τίτλο του παλιού βαθμού τους σαν τιμητικό τίτλο, π.χ. «Άπρακτος Στρατηγός».
Ειδικά οι έχοντες τίτλο ευγενείας (δια βραβείων αξία) χωρίς officium λέγονταν και λιτοί εκτός από άπρακτοι. Οι έχοντες οφίκιο χωρίς τίτλο ευγενείας λέγονταν παγανοί (και συνήθως είχαν χαμηλόβαθμο οφίκιο). Πάντως παγανοί λέγονταν μερικές φορές και οι λιτοί.
Τα Αξιώματα στο Βυζάντιο δεν ήταν, κατά κανόνα, κληρονομικά. Υπήρχε όμως οικογενειοκρατία. Καταρχήν τα μέλη της βασιλικής οικογενείας πάντα έπαιρναν κάποιο τίτλο.
Από τους υπόλοιπους αξιωματούχους, ναι μεν ο τίτλος δεν πήγαινε αυτόματα στα τέκνα τους αλλά οι γόνοι των Δυνατών, όπως είναι ευνόητο, είχαν ένα πολύ καλό προβάδισμα στο να αποκτήσουν τίτλους και αξιώματα στη διάρκεια της ζωής τους.
Τα τιμητικά αξιώματα ήταν κατά κανόνα ισόβια. Εκτός βέβαια αν ο αξιωματούχος αποκτούσε κάποιο ανώτερο. Για την απόκτηση ενός τίτλου ο ενδιαφερόμενος θα έπρεπε να πληρώσει ένα σημαντικό ποσό. Υπήρχε και σχετικός τιμοκατάλογος.
Πρέπει να επισημάνουμε πως οι Ευνούχοι στο Βυζάντιο είχαν τις δικές τους ιεραρχίες, με αξιώματα τόσο «δια βραβείων» όσο και« δια λόγου».
Κάποια κυβερνητικά αξιώματα προορίζονταν μόνο για ευνούχους και αφορούσαν αποκλειστικά καθήκοντα μέσα στο Παλάτι, στην υπηρεσία του Αυτοκράτορα. Υπήρχαν θέσεις κυβερνητικές που απαγορευόταν να καταλάβει ένας ευνούχος, όπως Έπαρχος της Πόλεως και Μητροπολίτης. Γενικά όμως δεν υπήρχαν μεγάλοι περιορισμοί στην καριέρα των ευνούχων. Για παράδειγμα, ο επιφανής στρατηγός του Ιουστινιανού Ναρσής ήταν ευνούχος.
Οι αξιωματούχοι έπαιρναν μισθό, τη ρόγα. Μισθό έπαιρναν και οι κάτοχοι τιμητικών αξιωμάτων. Όμως για να πάρει κανείς κάποιο τιμητικό αξίωμα ή και για να προαχθεί σε ανώτερο, έπρεπε να πληρώσει ένα σεβαστό ποσό. Ενδεικτικά, αν κάποιος σπαθάριος ήθελε να γίνει πρωτοσπαθάριος έπρεπε να καταβάλει στο θησαυροφυλάκιο 18 λίβρες χρυσό, από τις οποίες οι 6 ήταν για τον ενδιάμεσο βαθμό του σπαθαροκανδιδάτου.
Κάθε αξίωμα είτε τιμητικό είτε κυβερνητικό είχε τα δικά του διακριτικά και σύμβολα που ήταν ενδύματα, κοσμήματα, ράβδοι (δεκανίκιον) και άλλα αντικείμενα (σπαθιά, πάπυροι, κτλ.). Η απονομή των υψηλών αξιωμάτων γινόταν στη διάρκεια τελετής που γινόταν με την ευκαιρία κάποιας γιορτής ή κάποια Κυριακή. Στην τελετή αυτή ο αυτοκράτορας έδινε στον νέο αξιωματούχο τα σύμβολα του τίτλου του. Λ.χ. ο Σπαθάριος έπαιρνε ένα σπαθί με χρυσή λαβή, ο Στράτωρ χρυσό μαστίγιο.