Αναζήτηση αυτού του ιστολογίου

Translate

Κυριακή 12 Νοεμβρίου 2023

Η κοινότητα ως φυσικός, κοινωνικός και πολιτισμικός χώρος και το ενδιαφέρον μελέτης της από την λαογραφία.


Ο τόπος, ως οικιστήριο ανθρώπων, αποτελεί μια γεωγραφική και πολιτισμική ενότητα με συγκεκριμένο τρόπο ζωής, η οποία προσεγγίζεται μέσα από την κοινότητα, την περιοχή και την περιφέρεια. Η κοινότητα έχει διπλή ερμηνεία: α. Αποτελεί συσσωμάτωση ανθρώπων, οι οποίοι ζουν σε κοινό χώρο και αναπτύσσουν παραγωγικές, κοινωνικές και πολιτικές σχέσεις. β. Είναι ιστορικό μόρφωμα, το οποίο διαμορφώθηκε εξελικτικά κάτω από ορισμένες ιστορικές συνθήκες. Αναπτύχθηκε ιδιαίτερα κατά την Οθωμανική Αυτοκρατορία ως σύστημα εκπροσώπησης των τοπικών ελληνικών κοινωνιών. Η κοινωνία υπήρξε σημείο αναφοράς, συσπείρωσης και εξασφάλισης της αυτονομίας της κοινωνίας. Η κοινοτική οργάνωση αποτελεί φυσικό στοιχείο με κοινωνική διάσταση και είναι το αποτέλεσμα ιστορικής εξέλιξης, μέσα στο οποίο δημιουργήθηκε ο ελληνικός παραδοσιακός πολιτισμός. Η κοινότητα έχει μεγάλη σημασία για τον Έλληνα (κάλλιο κακός αδελφός παρά κακός γείτονας)


Ρόλος κοινότητας: οικονομικός (συλλογή φόρων, φορολογική αλληλεγγύη των Ελλήνων), κοινωνικός, πολιτισμικός και πολιτικός. Η κοινότητα αποτέλεσε θεσμό που διαμόρφωσε ιστορικά ορισμένες αξίες που αποτελούν το σύνολο των νόμων και προσδοκιών της.

Η κοινότητα ως φυσικός χώρος: αρχικά η δημιουργία των οικισμών εξυπηρετούσε την προστασία των ανθρώπων από τους φυσικούς καταναγκασμούς. Ο οικισμός είναι ένας πολυσύνθετος οργανισμός που ενσωματώνει τις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτισμικές και πολιτικές λειτουργίες των ανθρώπων που τον συγκροτούν. Το φυσικό τοπίο φιλοξενεί μια κοινωνία ανθρώπων προσφέροντάς τους είτε ποιότητα ζωής είτε δυσκολίες που καλούνται να αντιμετωπίσουν. Οι περιορισμοί που θέτει το φυσικό περιβάλλον ονομάζονται φυσικοί καταναγκασμοί. Ο άνθρωπος επεμβαίνει στη φύση μετατρέποντας το φυσικό περιβάλλον σε πολιτισμικό. Η οργάνωση του φυσικού χώρου εξαρτάται από 3 παράγοντες: 1. τις δυνατότητες που παρέχει το φυσικό περιβάλλον, 2. το επίπεδο του πολιτισμού τους, τις παραδοσιακές τεχνολογικές δεξιότητες, 3. την προοδευτικότητά τους, που ορίζεται ως τάση αναζήτησης νέων δυνατοτήτων και ως κινητικότητα για την αναζήτηση λύσεων. Η παραγωγική σχέση μετατρέπεται σε κοινωνική. Η οριοθέτηση του χώρου γίνεται με τελετουργίες (ίδρυση 4 ξωκλησιών, ο κύκλος ως σύμβολο αποτροπής του κακού, εγκαινιασμό χώρου με όργωμα, θυσία ζώων.



Η κοινότητα ως κοινωνικός χώρος: σημαντικές παράμετροι: 1. η κοινότητα αποτελεί μονάδα παραγωγής, 2. τα μέλη της κοινότητας αναπτύσσουν κοινωνικές σχέσεις, 3. η κοινότητα συγκροτεί σύστημα αξιών, κανόνων και προσδοκιών.

Παρατηρείται η ανάπτυξη της κοινοτικής αλληλεγγύης σε διάφορες εργασίες, όπως οι αγροτικές, αλλά και στον αστικό χώρο με τη μορφή συντεχνιών. Ισχυροί δεσμοί συνδέουν τα μέλη της παραδοσιακής κοινότητας.

Η κοινότητα ως πολιτισμικός χώρος: αποτελεί τη βάση της κοινωνικής οργάνωσης και του τρόπου ζωής, στην οποία συναιρούνται όλες οι δραστηριότητες των ανθρώπων. Η ζωή του παραδοσιακού ανθρώπου εξελίσσεται στον πολιτισμικό χώρο της κοινότητας, μέσα στον οποίο διαμορφώνονται αξίες, κανόνες και προσδοκίες. Ο κοινός πολιτισμικός χώρος είναι στοιχείο συνοχής της κοινότητας και δημιουργίας του αισθήματος του ανήκειν στην συγκεκριμένη κοινότητα. 
 
Πηγή: Ε. Σπαθάρη- Μπεγλίτη, (2002) " Οικισμοί, χωριά, πόλεις: Μορφές κοινωνικής οργάνωσης- Ο συνεκτικός ρόλος της κοινότητας στο: Γ. Αικατερινίδης, Ε. Αλεξάκης, Μ. Ε. Γιατράκου, Γ. Θανόπουλος, Ε. Σπαθάρη- Μπεγλίτη, Δ. Τζάκης, Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος στην Ελλάδα ΙΙ: Οι Νεότεροι Χρόνοι. Τόμος Α΄, Πάτρα ΕΑΠ σ. 264-274.