Στα χρόνια που ακολούθησαν τους Μηδικούς πολέμους κάτω από την πολιτική καθοδήγηση του Περικλή, η Αθήνα έγινε η σημαντικότερη πόλη- κράτος της Αρχαίας Ελλάδας ενισχύοντας τόσο το δημοκρατικό πολίτευμα όσο και την ηγεμονία της. Την περίοδο αυτή η Αθήνα γίνεται το κέντρο του ελληνικού κόσμου για τις τέχνες και τις επιστήμες και από εκεί διαδίδονται σε όλο τον ελληνικό κόσμο. Η ακμή της ρητορικής τέχνης συμβαδίζει με την ακμή της αθηναϊκής δημοκρατίας του 5ου- 4ου π. Χ. αι. και δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι και τα τρία είδη της ρητορικής τέχνης αποτέλεσαν «εργαλεία» του αθηναϊκού πολιτεύματος. Στο έργο του Ευριπίδη ανιχνεύονται φιλοσοφικές και σοφιστικές επιδράσεις κυρίως του Αναξαγόρα, του Πρωταγόρα και του Πρόδικου. Η επίδραση των σοφιστών στο έργο του ήταν σημαντική ωστόσο διατήρησε την ανεξαρτησία του και διατύπωσε σε ορισμένες περιπτώσεις την επίκρισή του.
Εδώ τίθεται το ερώτημα από ποιόν σοφιστή επηρεάστηκε περισσότερο το έργο του Ευριπίδη; Η απάντηση θα μπορούσε ίσως να δοθεί από τον Πλατωνικό διάλογο Πρωταγόρας. Στον διάλογο αυτό αναγνωρίζεται ως κύριο έργο των σοφιστών η διδασκαλία των πολιτών (317- b 4-5). Στόχος αυτής της εκπαίδευσης ήταν η απόκτηση πολιτικής αρετής που θα χρησίμευε τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο βίο των πολιτών. Μια ακόμα επιρροή του Πρωταγόρα στον Ευριπίδη ανιχνεύουμε στην εισαγωγή στο Θέατρο του «από μηχανής θεού», μια επίδραση παρμένη από το σύγγραμμα του Περί της εν αρχή καταστάσεως , όπου ο Δίας στέλνει με τον Ερμή την Ηθική και την Δικαιοσύνη. Στον Πρωταγόρα και συγκεκριμένα στην πραγματεία του Περί θεών, διαφαίνεται ένας αγνωστικισμός που είχε πρόθεση να σβήσει τις εικόνες του μύθου που ήταν ακόμη ισχυρές εκείνη την εποχή. Η συγκεκριμένη πραγματεία κατά παράδοση λέγεται ότι αναγνώστηκε στο σπίτι του Ευριπίδη. Ο Πρωταγόρας έθεσε το θεμέλιο προς την πολιτική παιδεία του ανθρώπου με τον ορισμό «πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος». Σύμφωνα με αυτή τη διδασκαλία ο πολιτικός πρέπει να δημιουργήσει την καλύτερη κατάσταση για την πολιτεία καθώς και ο παιδαγωγός να οδηγεί σωστά τον μαθητή του. Πρωταγορική επίδραση στο έργο του Ευριπίδη είναι η παρουσίαση τόσο της θετικής όσο και της αρνητικής πλευράς του θέματός του με την μορφή έπαινου και ψόγου.
Βιβλιογραφία
v A. Lesky, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής
Λογοτεχνίας, μτφρ. Α. Γ. Τσοπανάκη, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη, 2015.
v Ε. Αλεξίου, «Η Ρητορική στην
Κλασική Αρχαιότητα», συλλογικό, Γράμματα
Ι: Αρχαία Ελληνική & Βυζαντινή
Φιλολογία, τομ. Α΄, ΕΑΠ, Πάτρα, 2001, σ. 411- 437.
v Μ. Χριστόπουλος, «Ευριπίδης»,
συλλογικό, Γράμματα Ι: Αρχαία Ελληνική & Βυζαντινή Φιλολογία,
τομ. Α΄, ΕΑΠ, Πάτρα, σ. 263- 301.