Την
αυτοκρατορική περίοδο η ελληνική παιδεία λειτούργησε ως ενοποιητικό στοιχείο
για το ανατολικό μέρος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Κάτοχοι της ελληνικής
παιδείας και του ελληνικού πολιτισμού ήταν οι ανώτερες κοινωνικές τάξεις που
κατείχαν και τα δημόσια αξιώματα. Χαρακτηριστική τάση της περιόδου είναι η
στροφή προς την πνευματική δημιουργία των κλασικών χρόνων (κλασικισμός)[1].
Μέσω του κλασικισμού διασώθηκε η παράδοση του ελληνικού πολιτισμού χωρίς ωστόσο
να αποφύγει τις αρνητικές συνέπειες όπως την έλλειψη πρωτοτυπίας[2].
Η λογοτεχνική παραγωγή της περιόδου εκφράζεται κυρίως από το μυθιστόρημα. Ο
Αχιλλέας Τάτιος ήταν ένας ρήτορας της εποχής που ασχολήθηκε με την συγγραφή
μυθιστορημάτων. Το μυθιστόρημα του Λευκίππη
και Κλειτοφών που διασώθηκε ως τις μέρες μας αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα
κειμένου αυτής της περιόδου. Το έργο χαρακτηρίζεται από φανερή έλλειψη
πρωτοτυπίας, γιατί επεξεργάζεται ένα στερεότυπο αφηγηματικό σχήμα.[3]
Η σκηνική ατμόσφαιρα είναι ρεαλιστική. Οι ήρωες είναι κανονικοί άνθρωποι που
δοκιμάζουν κοινά αισθήματα (Έρωτα- Φόβο)[4].
Με το μυθιστόρημά του προσπαθεί να ξεπεράσει τα στερεότυπα. Χαρακτηριστικό του
μυθιστορήματος είναι η περιγραφή του έρωτα του Κλειτοφώντα προς την Λευκίππη
που παρουσιάζεται άνετα με λεπτές γραμμές. Η ψυχική περιγραφή του ήρωα
χαρακτηρίζεται από απλότητα[5].
Κεντρικό θέμα του μυθιστορήματος είναι η γυναικεία σωφροσύνη, που δηλώνεται από
την παρθενική συμπεριφορά της Λευκίππης[6].
Ο Αχιλλέας Τάτιος κρατά μια ειρωνική απόσταση σε τέτοιο σημείο που να μας κάνει
να αναρωτιόμαστε αν πραγματεύεται ένα σοβαρό έργο ή μια φάρσα[7].
Το σημείο που ο Κλειτοφώντας βλέπει για πρώτη φορά την Λευκίππη είναι
ενδεικτικό αυτής της τάσης. Ενώ αρχικά το βλέμμα του πέφτει στην ψηλή γυναίκα
με την πλούσια ενδυμασία, κυριολεκτικά τυφλώνεται από την παρθενική ομορφιά της
Λευκίππης. Τόσο η χρήση απλής γλώσσας
όσο και τα πολλά σχήματα λόγου αποδεικνύουν της επιρροή που δέχθηκε από τους
σοφιστές της 2ης σοφιστικής[8].
[1]
Χριστόπουλος, Μ., «Αυτοκρατορικοί Χρόνοι», Συλλογικό, Γράμματα Ι: Αρχαία Ελληνική και Βυζαντινή Φιλολογία, τομ. Β’, ΕΑΠ,
Πάτρα, σ. 153.
[2]
Χριστόπουλος, ο.π. σ. 153.
[3]
Χριστόπουλος, ο.π. σ. 180.
[4]
Χριστόπουλος, ο.π. σ. 180- 181.
[5]
Lesky, ο.π. σ. 1142- 1143.
[6]
Χριστόπουλος, ο.π. σ. 183.
[7]
Χριστόπουλος, ο.π. σ. 184.
[8]
Lesky, ο.π. σ. 1142- 1143.