Κυρίως κατά το τέλος της Τουρκοκρατίας, η Ελλάδα έγινε πόλος έλξης για τους δυτικοευρωπαίους περιηγητές αρχαιολάτρες, που αναζητούσαν τα ερείπια της χαμένης αρχαιότητας. Άλλοι, κυνηγούσαν την περιπέτεια και μια εξωτική όπως νόμιζαν Ελλάδα. Αρκετοί κατάσκοποι έρχονταν για να καταγράψουν την κατάσταση. Λιγότεροι ήταν αυτοί που έρχονταν ως έμποροι καθώς τους ξένους εμπορικούς οίκους αντιπροσώπευαν οι Έλληνες.
Ανάλογα με την ιδιότητα και τους λόγους της έλευσης, διαμορφωνόταν και η αντίληψη για τους σύγχρονους Έλληνες. Οι πιο αυστηροί ήταν οι αρχαιογνώστες που δε μπορούσαν να συγχωρήσουν στους απογόνους του Περικλή άγνοια ιστορίας και γλώσσας. Πολλές φορές ήταν πικρόχολοι και άδικοι. Λιγότεροι ήταν εκείνοι που ενθουσιάζονταν με την ομοιότητα των σύγχρονων ελλήνων με τα αρχαία γλυπτά. Όλοι πάντως θρηνούσαν την κατάντια του ελληνικού λαού και εύχονταν την απελευθέρωσή του.
Η φτώχια του λαού, ο ανυπότακτος χαρακτήρας και η ληστρική δραστηριότητα των κλεφτών συνάρπαζαν τους πιο ρομαντικούς. Η αντίθεση μεταξύ υπόδουλου έλληνα και βάρβαρου δυνάστη, έδινε επιχειρήματα στους οπαδούς του διαφωτισμού που ήθελαν να αποδείξουν τα ολέθρια αποτελέσματα της υποταγής σε ένα απολυταρχικό καθεστώς.
Πολλοί περιηγητές από αγάπη για την αρχαιότητα ή το κέρδος επεδίωκαν τη μεταφορά αρχαίων ευρημάτων στην πατρίδα τους. Αποκορύφωμα αυτής της τακτικής, ήταν η αρπαγή των γλυπτών του Παρθενώνα από το λόρδο Έλγιν.
Οι Οθωμανοί αντιλήφθηκαν αυτό το ενδιαφέρον και το εκμεταλλεύτηκαν προς όφελός τους. Με διάφορα υλικά ανταλλάγματα, οι πασάδες έδιναν άδειες εκσκαφής στους επίδοξους αρχαιολόγους. Μια από τις δικαιολογίες των ξένων για αυτό το αίσχος, είναι η αδιαφορία των Ελλήνων για την αξία και την προστασία των αρχαίων μνημείων. Μέχρι ένα σημείο είχαν δίκιο αλλά υπήρξαν πολλές περιπτώσεις όπου φτωχοί και αμόρφωτοι άνθρωποι προστάτεψαν τα αρχαία μνημεία από το ‘ενδιαφέρον’ των περιηγητών, κάτω από τη μύτη των Οθωμανών που το ευνοούσαν.
Άλλο σημείο τριβής, ήταν η υποχρέωση όλων, και ιδίως των προκρίτων και των ευπορότερων, να φιλοξενούν τους ξένους της περιοχής τους, λόγω της έλλειψης ξενοδοχείων, καταστημάτων και συγκοινωνίας. Συνήθως οι Έλληνες ήταν πρόθυμοι να φιλοξενήσουν, καθώς κολακευόταν και ο εγωισμός τους. Το πρόβλημα ήταν οι πολύ συχνές επισκέψεις και η αλαζονεία των ξένων προς τους Τούρκους και τους Έλληνες. Οι τελευταίοι άρχισαν να κάνουν παράπονα, καθώς η κατάχρηση φιλοξενίας ήταν τόσο οικονομική, όσο και ηθική.
Άλλο πρόβλημα ήταν οι προκαταλήψεις των Ευρωπαίων για τις σεξουαλικές προτιμήσεις των κατοίκων της Ανατολής. Από τη μια θεωρούν υποκρισία το κλείσιμο του κοριτσιού στο σπίτι, ή προκάλυμμα οργίων, και από την άλλη, θεωρούν ανηθικότητα την ελευθεριότητα των γυναικών σε ορισμένα, πιο ανεπτυγμένα νησιά.
Ψυχροί και αντικειμενικοί ήταν όσοι ερχόντουσαν στην Ελλάδα με συγκεκριμένη αποστολή. Κατέγραφαν τον τρόπο ζωής και τις συμπεριφορές, λαμβάνοντας υπόψη και τις ιδιαιτερότητες των συνθηκών. Τα κείμενά τους είχαν στόχο να αποτυπώσουν τα προβλήματα και τις δυνατότητες για περαιτέρω αξιοποίηση. (Leake).
Λόγω της ελπίδας για έξωθεν βοήθεια, οι Έλληνες συμπαθούσαν τους ξένους, ειδικά εκείνους που είχαν πολεμήσει με τους Τούρκους, δεν έχουμε όμως πολλές πληροφορίες για το πώς τους έβλεπαν. Από τις αναφορές των περιηγητών, υποθέτουμε πως τους θαύμαζαν και τους ζήλευαν ταυτόχρονα, προσδοκώντας βοήθεια για την απελευθέρωσή τους. Οι μορφωμένοι Έλληνες βέβαια, ήταν σε θέση να εκτιμήσουν και να απομυθοποιήσουν τους ξένους. Πάντως οι Ευρωπαίοι, θεωρούσαν αυτονόητο το θαυμασμό των Ελλήνων για τα επιτεύγματα της Δύσης.
Πάντως, παρά τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα, οι σχέσεις Ελλήνων και ξένων κατά την τουρκοκρατία ήταν θετικές. Οι Έλληνες ένιωθαν να ανήκουν στη χριστιανική δύση, που σεβόταν την ελληνική ιστορία. Οι δυτικοί θαύμαζαν την αρχαιότητα και θεωρούσαν στίγμα για τον πολιτισμό την υποδούλωση των Ελλήνων στους Τούρκους.
Η γνώμη τους ήταν συχνά επικριτική. Αντίστοιχα πολλοί Έλληνες αντιδρούσαν με την αλαζονεία τους. Οι επαφές όμως συνέβαλαν στην ανάπτυξη φιλελληνικού κινήματος, που βοήθησε ιδιαίτερα όταν ξέσπασε η επανάσταση.
Πηγή: Α. Κυρκίνη- Κούτουλα, "Ο δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Ελλήνων κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας", στο:Δημόσιος και ιδιωτικός βίος στην Ελλάδα Ι: Από την Αρχαιότητα έως και τα Μεταβυζαντινά Χρόνια, τ. Β', ΕΑΠ, Πάτρα 2001, σ. 340- 345.