Το Συναξάριον του τιμημένου γαδάρου είναι ένα σατιρικό και διδακτικό στιχούργημα του 14ου-15ου αιώνα με χιουμοριστικό και σκωπτικό τόνο και ήρωες τρία αγαπητά στο κοινό της εποχής –και όχι μόνο– ζώα με ανθρωπομορφικά στοιχεία: την αλεπού, τον λύκο και τον γάιδαρο.
Ο λύκος και η αλεπού σχεδιάζουν να επιτεθούν στον κακοπαθημένο και αγαθό γάιδαρο. Τον προσεγγίζουν, λοιπόν, και τον πείθουν να κάνουν όλοι μαζί ένα ταξίδι με βάρκα για τους Άγιους Τόπους, έχοντας απώτερο σκοπό τους να τον φάνε. Στο καράβι η αλεπού και ο λύκος είναι τιμονιέρηδες και ο γάιδαρος κωπηλατεί. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού πέφτουν σε κακοκαιρία και, τότε, η αλεπού αναφέρει ένα δυσοίωνο όνειρο που είδε, καλώντας τους συνταξιδιώτες της σε εξομολόγηση. Πρώτα εξομολογείται ο λύκος και παίρνει άφεση αμαρτιών, έπειτα εξομολογείται η αλεπού, δηλώνει τη μετάνοιά της και παίρνει και αυτή άφεση. Όμως, όταν έρχεται η σειρά του γαϊδάρου, είναι εξαιρετικά αυστηροί: ο γάιδαρος αποκαλύπτει πως το μόνο του παράπτωμά του είναι το ότι, ταλαιπωρημένος όντας και πολύ πεινασμένος, έφαγε ένα μαρουλόφυλλο από το φορτίο του αφεντικού του. Όταν οι δύο "κριτές" αντιδρούν με αγανάκτηση και τον καταδικάζουν σε θάνατο, ο γάιδαρος τούς αποκαλύπτει πως στο πίσω πόδι του κρύβει ένα χάρισμα το οποίο δεν θέλει να πάει χαμένο. Με αυτό το δέλεαρ παρασύρεται ο λύκος, ο οποίος όλο απληστία σκύβει να το αποσπάσει, αλλά τότε, αιφνιδιαστικά, με μια κλωτσιά ο γάιδαρος τον πετάει στο νερό, εκεί όπου καταλήγει και η έντρομη πλέον αλεπού. Οι δύο συνεργοί αναγνωρίζουν την εξυπνάδα του γαϊδάρου, καθώς και το γεγονός ότι τον υποτίμησαν, και γι’ αυτό τον προσφωνούν «νικόν» και «Νικήτα». Το κείμενο τελικά κλείνει με την πιο κωμική ανατροπή: ο "χοντροκομμένος" και "απαίδευτος" γάιδαρος βγαίνει νικητής εις βάρος των "ανώτερων" αντιπάλων του.διαβάστε την συνέχεια εδώ!