Φρατρίες, Φυλές, Δήμοι
Οι φρατρίες, γνωστές από την αρχαϊκή εποχή, προέκυψαν από τη συνένωση συγγενικών γενών. Τα μέλη των γενών ονομάζονταν γενήτες και συνδέονταν μεταξύ τους με συγγενικούς δεσμούς. Πολλές φρατρίες μαζί αποτέλεσαν αργότερα τις πρώτες φυλές. Στην κλασική Αθήνα η φρατρία λειτουργούσε κυρίως ως ένα θρησκευτικό σωματείο (όπως η σημερινή ενορία), αλλά μερικές λειτουργίες της είχαν σημαντικό πολιτικό περιεχόμενο. Η κυριότερη ήταν η τελετή εγγραφής των νεογέννητων παιδιών. Διέθετε το δικό της ιερό, λάτρευε τις δικές της θεότητες, είχε το δικό της αρχηγό (φρατρίαρχο) και δικαίωμα να κατέχει ακίνητη περιουσία. Κάθε χρόνο οι φρατρίες γιόρταζαν από κοινού τα Απατούρια, γιορτή αφιερωμένη στο Φράτριο Δία και στη Φρατρία Αθηνά.
Η οργάνωση της αρχαϊκής πόλης βασίστηκε στο φυλετικό σύστημα, οργανικές μονάδες του οποίου ήταν το γένος, η φρατρία και η φυλή. Η φυλή, η οποία προέκυψε από τη συνένωση φρατριών, ήταν μία αυτοδιοικούμενη οργανική μονάδα με δικά της διοικητικά όργανα και δική της εδαφική περιοχή. Ανώτατο όργανο ήταν η συνέλευση των ανδρών που μπορούσαν να φέρουν όπλα (πολεμιστές). Κάθε φυλή είχε τον αρχηγό της (φυλοβασιλέα) ο οποίος ασκούσε τις διοικητικές, θρησκευτικές και στρατιωτικές αρμοδιότητες. Ανάμεσα στο φυλοβασιλέα και στη συνέλευση των πολεμιστών, υπήρχε το συμβούλιο της φυλής που το συγκροτούσαν οι αρχηγοί των γενών και των φρατριών. Οι αποφάσεις λαμβάνονταν από το φυλοβασιλέα σε συνεργασία με το συμβούλιο της φυλής και εγκρίνονταν ή απορρίπτονταν από τη συνέλευση των πολεμιστών. Από τους ιστορικούς γνωρίζουμε ότι υπήρχαν δύο βασικές ομάδες φυλών: οι ιωνικές (ήταν τέσσερις) και οι δωρικές (ήταν τρεις). Ακόμα και μετά τον Κλεισθένη (και την αύξησή τους από 4 σε 10 για την αποδυνάμωσή τους) αν και θα απολέσει τον παραδοσιακό χαρακτήρα της, θα συνεχίσει να παίζει σημαντικό ρόλο στην πολιτική ζωή, αφού κάθε φυλή εξέλεγε έναν άρχοντα, απέστελλε 50 βουλευτές στη Βουλή των 500, ασκούσε την πρυτανεία μία φορά το χρόνο και συμμετείχε αναλογικά στην Ηλιαία. Η φυλή εμπλεκόταν και στις οικονομικές υποχρεώσεις των πολιτών: υποδείκνυε τους χορηγούς στις τραγωδίες και στα Διονύσια. Τέλος, στο στρατιωτικό τομέα ο ρόλος της ήταν σημαντικός, καθώς τον 5ο αι. π.Χ. στην Αθήνα οι 10 στρατηγοί εκλέγονταν αντιπροσωπευτικά, ένας από κάθε φυλή.
Οι δήμοι από απλές γεωγραφικές υποδιαιρέσεις έγιναν αυτοδιοικούμενες κοινότητες και ταυτόχρονα πυρήνες της κοινωνικοπολιτικής οργάνωσης της πόλης (λόγω της μεταφοράς της πολιτικής δραστηριότητας από τις παραδοσιακές φυλές στους δήμους). Στο εξής οι Αθηναίοι χρησιμοποιούσαν δίπλα στο όνομά τους το όνομα του δήμου στον οποίο ανήκαν (ήταν και κληρονομικό). Στους επόμενους δύο αιώνες ο ρόλος των δήμων ήταν διττός: από τη μία αποτελούσαν τοπικές αυτοδιοικούμενες μονάδες με δημοκρατική δομή και οργάνωση και από την άλλη αποκεντρωμένες μονάδες εφαρμογής των κατευθύνσεων της κεντρικής εξουσίας και πυρήνες παραγωγής κεντρικής πολιτικής. Η αυτοδιοίκησή τους εκφραζόταν με τα δικά τους διοικητικά όργανα που ήταν: η Συνέλευση των Δημοτών, ο Δήμαρχος, το Δημοτικό Ταμείο, η Δημοτική Αστυνομία και το Δημοτικό Ιερατείο). Εισέπρατταν τους δικούς τους φόρους, διοργάνωναν τις δικές τους πολιτιστικές εκδηλώσεις και τηρούσαν τη λίστα των υπόχρεων προς στράτευση πολιτών. Επίσης, ήταν υπεύθυνοι για την είσπραξη των δημόσιων φόρων και οφειλών των δημοτών τους. Η κύρια αρμοδιότητά τους ήταν η τήρηση του καταλόγου των δημοτών-πολιτών. Τέλος, όριζαν αναλογικά από κάθε φυλή τους βουλευτές της Βουλής των 500 και τους δικαστές της Ηλιαίας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- C. Mossé – A. Schnapp-Gourbeillon, Επίτομη ιστορία της αρχαίας Ελλάδας (2000-31 π.χ.), μτφρ. Λ. Στεφάνου, Αθήνα: Παπαδήμας, 1996
- C. Mossé., Ο πολίτης στην αρχαία Ελλάδα, μτφρ. Ι. Παπακωνσταντίνου, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα 1996.
ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική ή κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχομένου του παρόντος με οποιονδήποτε τρόπο, σύμφωνα με τον νόμο 2121/1993 και τους κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα. Μοναδική περίπτωση αναδημοσίευσης του παρόντος με την συγκατάθεση του εκδότη και την αναφορά του Πολιτιστικά και άλλα.. σαν αναφερόμενος ιστότοπος με url.