Το πολιτικό στοιχείο ήταν αυτό που υπερίσχυε όλων των άλλων, ήταν καθημερινή δραστηριότητα και υπόθεση όλων των πολιτών. Ο άνθρωπος ως πολιτικό όν ολοκληρώνεται μέσα στην πόλη και αυτή με τη σειρά της έχει προτεραιότητα έναντι του πολίτη. Προηγείται του πολίτη, ωστόσο ο πολίτης είναι ο μοναδικός φορέας των πολιτικών δικαιωμάτων. Το μέγεθος και η ποιότητα της πολιτικής συμμετοχής και πολιτικής έκφρασης διαφέρουν ανάλογα το πολίτευμα, υπηρετούν όμως τον ίδιο οργανισμό, την ίδια πολιτική κοινωνία, την πόλη. Η συμμετοχή των πολιτών στα συλλογικά όργανα είναι πρώτα προς όφελος της πόλης και μετά προς δικό τους όφελος. Ο πολίτης προτάσσει το συμφέρον της πόλης στο δικό του συμφέρον, γιατί η ελεύθερη και αυτόνομη ύπαρξή του είναι άμεσα συνδεδεμένη με αυτή της πόλης.
Οι πολίτες είχαν ανεπτυγμένο το αίσθημα της συλλογικής συνείδησης. Ήταν μια σχέση που στηριζόταν στην ταύτιση της πόλης και των πολιτών, κυβερνώντων και κυβερνωμένων και όχι στη σχέση κυβερνώντων και υποτελών. Αυτή η ταύτιση ίσχυσε ως καθοδηγητική ιδέα σε όλα τα πολιτεύματα, ήταν σχεδόν ολοκληρωτική και περιόριζε ακόμα και την προσωπική ζωή των πολιτών, η οποία εξελισσόταν στην Αγορά, στη Συνέλευση των πολιτών, στις τελετές και στους αγώνες.
Η πολιτική δομή της αρχαίας πόλης ήταν η εξής:
- η πολυμελής συνέλευση των ελεύθερων πολιτών
- το πολυμελές ή ολιγομελές βουλευτικό σώμα
- η ομάδα των αξιωματούχων
Παρά την ύπαρξη αυτής της πολιτειακής δομής, η αρχαία πόλη είχε την έννοια του σύγχρονου κράτους, δηλαδή ενός θεσμού αποκομμένο από τους πολίτες, που υπηρετείται από ολοκληρωμένο διοικητικό μηχανισμό. Οι σημαντικότερες κυβερνητικές αποφάσεις λαμβάνονταν από την Εκκλησία του Δήμου. Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι, ήταν μια πολιτική κοινότητα, μια κοινωνία των πολιτών, με κύριο γνώρισμα την ταύτιση αρχόντων και αρχόμενων και βασικό αντικείμενο την ανάπτυξη πολιτικής δράσης.
Πηγή: Α. Μήλιος - Ν. Μπιργάλιας - Ε. Παπαευθυμίου - Α. Πετροπούλου, Δημόσιος και ιδιωτικός βίος στην αρχαία Ελλάδα, ΕΑΠ, Πάτρα 2000, σ. 23- 41.