Η Ευδαιμονία αποτελούσε τον θεμέλιο λίθο της αριστοτελικής ηθικής και ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την έννοια του τέλους, του σκοπού. Η σχέση ευδαιμονίας και τέλους έχει ως εξής: Αν ορίζουμε ως αγαθό αυτό που κάθε φορά επιδιώκουμε με τις πράξεις μας τότε η ανθρώπινη δραστηριότητα κατακερματίζεται σ’ ένα σύνολο διαφορετικών μεταξύ τους στόχων. Ωστόσο κάθε επιμέρους στόχος αποτελεί απλά ένα ενδιάμεσο στάδιο για την επίτευξη περαιτέρω σκοπών (σπέρνω για να θερίσω, για να έχω καλή σοδειά, καλό κέρδος, καλή επιβίωση κλπ.). Η χρονική διάσταση στον συνδυασμό των εννοιών τέλους και αυτάρκειας: Εάν η ευδαιμονία είναι τέλος αύταρκες, τότε θα πρέπει να αφορά το σύνολο του ανθρώπινου βίου, κι όχι μια ορισμένη περίοδο της ζωής του καθενός. Ευδαιμονία μπορεί να υπάρξει μόνο στην προοπτική του «βίου τελείου»: Έτσι δεν κινδυνεύει να παρεννοηθεί (η ευδαιμονία) ως κάτι που έρχεται και χάνεται, όπως οποιαδήποτε άλλη ιδιότητα του ανθρώπου που ενεργεί. Ωστόσο η ταύτιση ευδαιμονίας και ολότητας βίου δεν σημαίνει ότι κάποιος γίνεται ευδαίμων μόνο τη στιγμή του θανάτου αλλά ότι πρέπει να αντιμετωπίζει την ηθική του ποιότητα υπό την προοπτική της διάρκειας και της συνέχειας.
Ο Επίκουρος ταυτίζει την ευδαιμονία με την ηδονή. Η ηδονή είναι ο σκοπός της ευτυχισμένης ζωής και την αναγνωρίζουμε ως πρωταρχικό και έμφυτο αγαθό. Άρα είναι το σημαντικότερο πάθος, που χρησιμοποιείται ως κριτήριο αληθείας για την αποφυγή ή όχι μιας πράξης (πολλοί τον κατηγόρησαν για ηδονισμό). Δεν εννοεί τις ηδονές των ασώτων και όσες βρίσκονται στις απολαύσεις, αλλά την εξάλειψη του σωματικού πόνου και της ψυχικής ταραχής. Επίκουρος: «Γιατί την ευχάριστη ζωή την εξασφαλίζουν ο νηφάλιος στοχασμός, που αναζητά τις αιτίες των επιλογών και απομακρύνει τις πεποιθήσεις που συγχέουν την ψυχή». Άρα σύμφωνα με την επικούρεια ηθική το μέγεθος της ηδονής εξαρτάται από τον βαθμό εξάλειψης του σωματικού πόνου και της ψυχικής ταραχής. Αυτό δε σημαίνει ότι θα πρέπει να επιλέγουμε κάθε είδους ηδονή και να αποφεύγουμε κάθε είδους πόνο. Γιατί συμβαίνει ο πόνος να είναι απαραίτητος για την εξασφάλιση μιας εντονότερης ηδονής ή αντίθετα μια ηδονή να έχει ως επακόλουθο ισχυρότερους πόνους. Γι’ αυτό ο καθένας θα πρέπει να εξετάσει προσεκτικά την κάθε περίσταση, πριν ακολουθήσει ή θα απορρίψει μια επιθυμία του. Για να επιτευχθεί το παραπάνω ο Επίκουρος προτείνει την ταξινόμηση των ανθρώπινων επιθυμιών που οδηγούν σε μια απλή ζωή: Φυσικές και αναγκαίες επιθυμίες: π.χ. επιθυμία για τροφή. Απλώς φυσικές και όχι αναγκαίε επιθυμίες: π.χ. επιθυμία για ακριβά ρούχα. Μάταιες επιθυμίες: π.χ. επιθυμία απόκτησης δόξας. Ο Επίκουρος λοιπόν υποστηρίζει ότι η επιλογή της απλής ζωής μπορεί να μας βοηθήσει να πλησιάσουμε την ευδαιμονία.
Πηγές:
- Ιεροδιακόνου, Κ., «Επίκουρος: Η αναζήτηση της ευδαιμονίας», στο: Βιρβιδάκης, Σ. & Ιεροδιακόνου, Κ., Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: από την αρχαιότητα έως τον 20ο αιώνα, τ. Α’, Πάτρα, ΕΑΠ, 2000, σ. 232- 235.
- Κόντος, Π., «Αριστοτέλης: Ηθική και πολιτική φιλοσοφία», στο: Βιρβιδάκης, Σ. & Ιεροδιακόνου, Κ., Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: από την αρχαιότητα έως τον 20ο αιώνα, τ. Α’, Πάτρα, ΕΑΠ, 2000, σ. 206- 214.