Η Δήλος, κατοικήθηκε από ανθρώπους από την προϊστορική και προελληνική εποχή και ειδικότερα περί το τέλος της λεγόμενης νεολιθικής εποχής ή χαλκολιθικής με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στοιχεία του πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού, όπως εισήγαγε τον όρο ο Χρήστος Τσούντας, δηλαδή από το 3200 π.Χ. Από δε το υλικό ορισμένων ευρημάτων, (π.χ. οψιανού), καταφαίνεται η ήδη ανεπτυγμένη την εποχή εκείνη πρώιμη ναυσιπλοΐα και εξ αυτής η ναυπηγική, η αλιεία, καθώς και το εμπόριο. Κινητά λείψανα αυτής της περιόδου, όπως λεπίδες, άγκιστρα, λίθινοι τριπτήρες, καλύμματα πίθων, θραύσματα αγγείων, πίθοι, εσχάρες κλπ βρίσκονται αποθησαυρισμένα στο αρχαιολογικό μουσείο της Δήλου και στο εθνικό αρχαιολογικό μουσείο της Αθήνας.
Τελικά η μικρή, άσημη και βραχώδης Δήλος συναινεί να γίνει γενέτειρα του τρομερού φωτοδότη θεού μετά τις διαβεβαιώσεις και τον όρκο της Λητούς ότι κανένα κίνδυνο δεν θα διατρέξει αλλά αντίθετα θα καταστεί διάσημη αφού ουδέποτε θα την εγκατέλειπε ο επικείμενος θεός. Η λαμπρή γέννηση, κατά ανθρώπινα ήθη, περιγράφεται αλληγορικά στους στίχους 117 μέχρι και 132 του ομηρικού ύμνου, απόσπασμα του οποίου και ακολουθεί:
Τελικά η μικρή, άσημη και βραχώδης Δήλος συναινεί να γίνει γενέτειρα του τρομερού φωτοδότη θεού μετά τις διαβεβαιώσεις και τον όρκο της Λητούς ότι κανένα κίνδυνο δεν θα διατρέξει αλλά αντίθετα θα καταστεί διάσημη αφού ουδέποτε θα την εγκατέλειπε ο επικείμενος θεός. Η λαμπρή γέννηση, κατά ανθρώπινα ήθη, περιγράφεται αλληγορικά στους στίχους 117 μέχρι και 132 του ομηρικού ύμνου, απόσπασμα του οποίου και ακολουθεί:
ἀμφὶ δὲ φοίνικι βάλε πήχεε, γοῦνα δ᾽ ἔρεισελειμῶνι μαλακῷ: μείδησε δὲ γαῖ᾽ ὑπένερθενἐκ δ᾽ ἔθορε πρὸ φόωσδε: θεαὶ δ᾽ ὀλόλυξαν ἅπασαιἔνθα σέ, ἤιε Φοῖβε, θεαὶ λόον ὕδατι καλῷ
ἁγνῶς καὶ καθαρῶς, σπάρξαν δ᾽ ἐν φάρεϊ λευκῷ,λεπτῷ, νηγατέῳ: περὶ δὲ χρύσεον στρόφον ἧκαν.οὐδ᾽ ἄρ᾽ Ἀπόλλωνα χρυσάορα θήσατο μήτηρ,ἀλλὰ Θέμις νέκταρ τε καὶ ἀμβροσίην ἐρατεινὴνἀθανάτῃσιν χερσὶν ἐπήρξατο: χαῖρε δὲ Λητώ,οὕνεκα τοξοφόρον καὶ καρτερὸν υἱὸν ἔτικτεν.αὐτὰρ ἐπεὶ δή, Φοῖβε, κατέβρως ἄμβροτον εἶδαρ,οὔ σέ γ᾽ ἔπειτ᾽ ἴσχον χρύσεοι στρόφοι ἀσπαίροντα,οὐδ᾽ ἔτι δέσματ᾽ ἔρυκε, λύοντο δὲ πείρατα πάντα.αὐτίκα δ᾽ ἀθανάτῃσι μετηύδα Φοῖβος Ἀπόλλων: ‘μοι κίθαρίς τε φίλη καὶ καμπύλα τόξα,χρήσω δ᾽ ἀνθρώποισι Διὸς νημερτέα βουλήν.
Φοῖβε ἄναξ, ὅτε μέν σε θεὰ τέκε πότνια Λητώφοίνικος ῥαδινῇς χερσὶν ἐφαψαμένηἀθανάτων κάλλιστον ἐπὶ τροχοειδέι λίμνῃ,πᾶσα μὲν ἐπλήσθη Δῆλος ἀπειρεσίηὀδμῆς ἀμβροσίης, ἐγέλασσε δὲ Γαῖα πελώρη,γήθησεν δὲ βαθὺς πόντος ἁλὸς πολιῆς.
Πηγή: Wikipedia, Youtube